Ο επιστήμονας ερευνητής (Staff Research Scientist) στην DeepMind της Google, Γιάννης Ασσαέλ μιλάει στο 2045.gr για τις εφαρμογές της Τεχνητής Νοημοσύνης στην επιστήμη και την έρευνα.
Συμπεριλήφθηκε πρόσφατα στη λίστα των πιο καινοτόμων Ευρωπαίων επιστημόνων κάτω των 35 ετών, του ΜΙΤ. Νωρίτερα, είχε συμπεριληφθεί σε μια αντίστοιχη λίστα του Forbes. Το ΑΙ πρόγραμμα που έχει αναπτύξει, η “Ιθάκη” βοηθάει σε εντυπωσιακό βαθμό στην αποκατάσταση κατεστραμμένων κειμένων, στην ακρίβεια τοποθέτησής τους στον τόπο και το χρόνο γραφής τους. Πιστεύει ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να φέρει τεράστιες αλλαγές και να προσφέρει λύσεις σε ένα ευρύ φάσμα από κρίσιμους τομείς. Για όλα τα παραπάνω και όχι μόνο, συνομιλούμε τον Γιάννη Ασσαέλ, Staff Research Scientist, Google DeepMind, λίγες ημέρες πριν τη συμμετοχή του στο 8ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών (26 – 29 Απριλίου).
Όπως έχετε δηλώσει στο παρελθόν (συνέντευξη στο ΑΠΕ-ΜΠΕ) επιλέξατε την έρευνα στην τεχνητή νοημοσύνη με το όραμα να αλλάξετε θετικά τον κόσμο. Ποιοι είναι οι τομείς που εκτιμάται ότι το ΑΙ θα αφήσει ανεξίτηλο το θετικό της αποτύπωμα;
Ο τομέας της τεχνητής νοημοσύνης μας προσφέρει ένα σύνολο εργαλείων που έχουν ήδη θετικό αντίκτυπο σε ένα ευρύ φάσμα από κρίσιμους τομείς. Μεταξύ άλλων, και εστιάζοντας στον άνθρωπο, στην Ιατρική, η Τεχνητή Νοημοσύνη ενισχύει τους τρόπους διάγνωσης, την ανακάλυψη φαρμάκων και τα εξατομικευμένα σχέδια θεραπείας, βήματα που μπορούν να σώσουν αμέτρητες ζωές. Στην Βιολογία, διευκολύνει τη βαθύτερη κατανόηση σύνθετων βιολογικών συστημάτων, οδηγώντας σε ανακαλύψεις στην πρόβλεψη της δομής των πρωτεϊνών, στη γενετική, και την νευροεπιστήμη. Στην Φυσική, παίζει καθοριστικό ρόλο στην σταθεροποίηση συστημάτων πυρηνικής σύντηξης.
Το φάσμα αυτό όμως δεν περιορίζεται στις θετικές επιστήμες αλλά εκτείνεται μέχρι την Ιστορία και τον Πολιτισμό – κάτι που στην Ελλάδα είμαστε ιδιαίτερα περήφανοι. Συγκεκριμένα, η Τεχνητή Νοημοσύνη έχει ήδη φέρει επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο μελετάμε το παρελθόν μας βοηθώντας την ανάλυση αρχαίων ευρημάτων και κειμένων, με τον ίδιο τρόπο που τα τηλεσκόπια και τα μικροσκόπια ως εργαλεία βοηθούν το έργο των επιστημόνων.
Πώς αντιμετωπίζετε τους προβληματισμούς που εκφράζονται από την ευρεία χρήση της; Σε ποια πεδία χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή ο τρόπος που θα εφαρμόσουμε το ΑΙ;
Η τεχνολογία είναι ένα εργαλείο που η επιρροή του στην βελτίωση του βιοτικού μας επιπέδου είναι αδιαμφισβήτητη. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και προβληματισμοί και σκέψεις. Για να αντιμετωπίσουμε τους προβληματισμούς που προκύπτουν από την ευρεία ενσωμάτωση της τεχνητής νοημοσύνης, πρέπει να εξετάζουμε κριτικά την αλληλεπίδραση μεταξύ των ανθρώπινων κοινωνιών και της τεχνολογίας.
Κάποια από τα πεδία που κατά την γνώμη μου χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή περιλαμβάνουν την ιδιωτικότητα και την ασφάλεια δεδομένων, την ηθική και τη διαφάνεια των αλγορίθμων, και τέλος την απασχόληση και τον περιορισμό του ψηφιακού χάσματος μεταξύ των κοινωνικοοικονομικών ομάδων. Το βρίσκω θετικό να προβληματιζόμαστε καθώς έτσι μπορούμε να προσαρμόσουμε καλύτερα τα επόμενα βήματα. Είναι στο χέρι μας να μας προστατέψουμε από κακόβουλες χρήσεις και να χρησιμοποιήσουμε την τεχνολογία με τον τρόπο που θεωρούμε καλύτερο. Τέλος, γι αυτό τον λόγο θεωρώ ότι ως επιστήμονες πρέπει να είμαστε παράδειγμα και να καινοτομούμε με θετικό κοινωνικό αποτύπωμα.
Ας πάμε στο δικό σας έργο. Τι έχει καταφέρει το πρόγραμμα ΑΙ «Ιθάκη» που δημιουργήσατε στη DeepMind; Πώς το αποδέχτηκαν οι ιστορικοί με τους οποίους συνεργαστήκατε;
Η Ιθάκη είναι το πρώτο Νευρωνικό Δίκτυο για την α) αποκατάσταση κειμένου κατεστραμμένων επιγραφών και τον προσδιορισμό β) του τόπου και γ) της χρονολογίας γραφής τους. Συγκεκριμένα, επιτυγχάνει ακρίβεια 62% στην αποκατάσταση κατεστραμμένων κειμένων, 71% ακρίβεια στην αναγνώριση του τόπου γραφής και μπορεί να χρονολογήσει κείμενα, που γράφτηκαν 2500 χρόνια πριν, εντός 30 ετών από το εύρος ημερομηνιών που δίνουν οι Ιστορικοί. Το πιο ενθαρρυντικό αποτέλεσμα της έρευνάς μας όμως είναι ότι οι Ιστορικοί με τους οποίους συνεργαστήκαμε είχαν 25% ακρίβεια όταν εργάζονταν μόνοι τους για την αποκατάσταση αρχαίων κειμένων. Όμως, χρησιμοποιώντας την Ιθάκη, η απόδοσή τους αυξήθηκε στο 72%, ξεπερνώντας την απόδοση της ίδιας της Ιθάκης, και δείχνοντας πόσο σημαντική είναι η συνεργασία ανθρώπου και τεχνητής νοημοσύνης στη μελέτη της ιστορίας.
Είμαστε σε επαφή με Ιστορικούς σε όλο τον κόσμο και την Ελλάδα που χρησιμοποιούν την Ιθάκη, ενώ τους τελευταίους μήνες έχουν δημοσιευτεί τα πρώτα επιστημονικά άρθρα που κάνουν χρήση του μοντέλου μας για την ανάκτηση κατεστραμμένων κειμένων. Μόνο τον τελευταίο μήνα είχαμε περισσότερα από 500 διαφορετικά κείμενα προς ανάλυση στο ithaca.deepmind.com. Την ίδια στιγμή, η Ιθάκη έχει μπει σε τουλάχιστον 2 σχολεία στο Βέλγιο όπου μετράμε πάνω από 180 μαθητές να χρησιμοποιούν το μοντέλο μας ως μέρος ενός μαθήματος που συνδυάζει την Ιστορία με την Τεχνητή Νοημοσύνη.
Πώς φαντάζεστε τη συνεργασία ανθρώπου και τεχνητής νοημοσύνης στη μελέτη της ιστορίας τα επόμενα χρόνια;
Θεωρώ ότι στα επόμενα χρόνια θα βλέπουμε διαρκώς περισσότερες αντίστοιχες δράσεις. Μοντέλα όπως η Ιθάκη έχουν την δυνατότητα να επεξεργάζονται στιγμιαία όλη την ψηφιοποιημένη πληροφορία του κλάδου και λειτουργούν συμπληρωματικά στο έργο των ιστορικών. Έτσι μελλοντικά πιστεύω ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη θα είναι ένα αναπόσπαστο εργαλείο της εργαλειοθήκης των Ιστορικών και πολλών άλλων κλάδων.
Πώς παίρνει ένας ερευνητής κίνητρο για να συνεχίσει την προσπάθειά του για ένα έργο που μπορεί να πάρει αρκετά χρόνια για να ολοκληρωθεί χωρίς να είναι εξασφαλισμένη η επιτυχία;
Στον κόσμο της έρευνας, είναι σύνηθες φαινόμενο πολλά έργα καθώς και οι περισσότερες προσπάθειες να μην έρθουν ποτέ στο φως. Προκειμένου να συνεχιστεί ένα έργο είναι σημαντικό να υπάρχουν κάποια έστω μικρά δείγματα ελπίδας τους πρώτους μήνες αλλά η επιτυχία δεν είναι ποτέ εγγυημένη. Έτσι, το κίνητρο ενός/μιας ερευνητή/ριας πηγάζει από το πάθος του για την δημιουργία και τη συγκίνηση της ανακάλυψης, παρά από την επιτυχία.
Επιπλέον, η εξερεύνηση αχαρτογράφητων προβλημάτων καθώς και τη δυνατότητα να έχουμε θετικό αντίκτυπο στον τομέα μας, αλλά και στην κοινωνία, είναι ο λόγος που τις Δευτέρες σηκώνομαι πάντα χαρούμενος. Αγκαλιάζοντας το άγνωστο και επιμένοντας στις προκλήσεις, εστιάζω στους μακροπρόθεσμους στόχους μου.
Στην Ελλάδα συνήθως η αποτυχία δεν συγχωρείται. Αντιθέτως στο εξωτερικό θεωρείται απαραίτητο βήμα για να κατακτήσει κάποιος την επιτυχία. Πώς μπορεί να αλλάξει η αντιμετώπισή μας για την «αποτυχία»;
Συνεργάζομαι με άτομα από όλο τον κόσμο και δεν αισθάνθηκα σε κάποια από τις συνεργασίες μου να υπάρχει διαφορά στην αντιμετώπιση της αποτυχίας. Είναι κάτι που στην έρευνα είναι δεδομένο. Οι παράγοντες που είναι σημαντικοί για την βιωσιμότητα ενός ερευνητικού έργου σε κάθε βήμα να υπάρχει ξεκάθαρος στόχος, προσυμφωνημένος τρόπος αξιολόγησης της προόδου, μικρά ελπιδοφόρα πρώιμα αποτελέσματα ανά τακτά διαστήματα, και η αναπροσαρμογή.
Πρόσφατα λάβατε μια ακόμα διάκριση, αφού συμπεριληφθήκατε στη λίστα των 35 πιο καινοτόμων επιστημόνων της Ευρώπης, κάτω της ηλικίας των 35, από το ΜΙΤ. Τι σημαίνει για εσάς;
Αισθάνομαι μεγάλη τιμή και περηφάνια ως Έλληνας να βρίσκομαι στην λίστα του MIT με τους διακεκριμένους εφευρέτες της Ευρώπης! Την ίδια στιγμή αισθάνομαι ευγνωμοσύνη προς τους συνεργάτες μου που δουλεύουμε μαζί όλα αυτά τα χρόνια.
Όπως ο κλάδος της Τεχνητής Νοημοσύνης προσφέρει ερευνητικά εργαλεία για να δημιουργήσουμε καινοτομίες με θετικό κοινωνικό απόηχο σε μεγαλύτερη κλίμακα, αντίστοιχα “εργαλεία” θέλω να πιστεύω ότι προσφέρει και ο εν λόγω τίτλος.
Τι θα συμβουλεύατε κάποιον που θα ήθελε να ασχοληθεί τώρα στο πεδίο της έρευνας και ειδικότερα στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης;
Για να ασχοληθεί κάποιος με τον κλάδο της Τεχνητής Νοημοσύνης και συγκεκριμένα της Μηχανικής Μάθησης είναι σημαντικό να αναπτύξει βάσεις στα μαθηματικά, τη στατιστική, και τον προγραμματισμό. Εκτός από πανεπιστημιακά μαθήματα, υπάρχει μια πληθώρα διαδικτυακών πόρων για να επιτευχθεί αυτό, κάτι που το βρίσκω υπέροχο χαρακτηριστικό της εποχής μας και για την “δημοκρατικοποίηση” της γνώσης.
Κάποια πράγματα που με έχουν βοηθήσει στο ταξίδι μου μέχρι σήμερα είναι τα εξής: Είμαι πάντα ανοιχτός με τις ιδέες μου και επιδιώκω να τις μοιράζομαι – κάποιος που παράγει ιδέες μπορεί πάντα να παράγει καινούργιες – η συνεργασία για την επίτευξη ενός κοινού στόχου είναι ένα ιδιαίτερα όμορφο συναίσθημα, πόσο μάλλον όταν πρόκειται για την δημιουργία κάτι καινούργιου. Θεωρώ σημαντικό επίσης κάποιος να μένει ενημερωμένος με τις πρόσφατες εξελίξεις στον τομέα παρακολουθώντας σχετικά άρθρα, και επικοινωνώντας με την ερευνητική κοινότητα. Η επικοινωνία αυτή είναι αποτελεσματικό να είναι αμφίδρομη, έτσι κάποιος μπορεί μοιράζεται τα πράγματα που δημιουργεί ανοιχτά με την ερευνητική κοινότητα (π.χ. project ανοιχτού κώδικα), και με αυτό τον τρόπο να αρχίσει να ενισχύει το βιογραφικό του.
Τέλος έχω βρει ότι μου είναι πιο εύκολο να μαθαίνω κάτι όταν έχω κάποιο στόχο, έτσι μια αρχή ίσως γίνεται ακόμα πιο εύκολη όταν κάποιος εντοπίσει ένα πολύ μικρό έργο που θα ήθελε να υλοποιήσει και αρχίσει να αποκτά την γνώση για να το φέρει εις πέρας. Κάθε πρόκληση είναι μια ευκαιρία να βελτιωθούμε και να συμβάλουμε στην πρόοδο.
