Πώς η εξέλιξη της τεχνολογίας άλλαξε τον τρόπο που ακούμε μουσική;
Εκατό τριάντα και πλέον χρόνια, από την εφεύρεση του γραμμόφωνου μέχρι και σήμερα (και σίγουρα και στο μέλλον) τεχνολογία και μουσική έχουν στενούς δεσμούς μεταξύ τους. Στη διανομή, στην παραγωγή, αλλά και τη δημιουργία νέων μουσικών κομματιών και τραγουδιστών η τεχνολογία καθόρισε σε ένα πολύ μεγάλο βαθμό τις εξελίξεις.
Αν σε άλλους κλάδους ο ψηφιακός μετασχηματισμός παραμένει ένα ζητούμενο στη μουσική μάλλον δεν τέθηκε ποτέ τέτοιο ζήτημα. Ιδιαίτερα τις τελευταίες δεκαετίες ο υπολογιστής, τα smartphones, αλλά και η ραγδαία αύξηση στις ταχύτητες πρόσβασης στο Internet έκαναν το digital transformation στην μουσική παραγωγή αλλά και στον τρόπο που ακούμε ή μάλλον καταναλώνουμε πλέον την μουσική.
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή
Στα τέλη του 19ου αιώνα ο Edison κατάφερε να αποθηκεύσει τηλεφωνικά μηνύματα και να κάνει πραγματικότητα την την αναπαραγωγή της ηχογραφημένης φωνής και στην συνέχεια δέκα χρόνια μετά, ο Bell και ο Berliner μας παρουσίασαν τους πρώτους δίσκους με διάμετρο 12 εκατοστά που γυρνούσαν με 150 στροφές το λεπτό στον φωνογράφο ή αλλιώς γραμμόφωνο.
Κάπως έτσι ήταν η αρχή για τους δίσκους βινυλίου που γνωρίζουμε μέχρι σήμερα με την μόνη διαφορά ότι στην αρχή ήταν μονόπλευροι. Το 1904, η Odeon δημιουργεί τους δίσκους διπλής όψης, διπλασιάζοντας κατ’ επέκταση τη διάρκεια τους.
Αυτό που γνωρίζουμε ως πικάπ, είναι στην ουσία ένα ηλεκτρικό γραμμόφωνο και ήταν το αποτέλεσμα της εξέλιξης της τεχνολογίας με την εμφάνιση των ηλεκτρικών κινητήρων και των ηλεκτρονικών ενισχυτών.
Τα ακουστικά μπαίνουν για πρώτη φορά στην ζωή μας
Παράλληλα με την εξέλιξη στην αναπαραγωγή της μουσικής έρχεται και η αλλαγή στον τρόπο της ακρόασης. Το 1910 εμφανίζονται τα πρώτα ακουστικά που λειτουργούσαν με κινούμενους μετατροπείς σιδήρου. Ο συγκεκριμένος τύπος ήταν πολύ δημοφιλής στο ναυτικό των ΗΠΑ και στα τότε τηλεφωνικά κέντρα, περνώντας και στο ραδιόφωνο, όπου χρησιμοποιήθηκαν μέχρι και τη δεκαετία του 50.
Όμως τόσο η απόκριση της συχνότητας, που δημιουργούσε πρόβλημα στην ποιότητα του ήχου, όσο και το ίδιο το form factor των ακουστικών επέβαλλαν την εξέλιξή τους. Όταν το στερεοφωνικό σήμα άρχισε να κερδίζει έδαφος, εμφανίζονται πλέον και τα στερεοφωνικά ακουστικά. Εκτός από καλύτερη εφαρμογή, αυτά τα ακουστικά ήταν σχεδιασμένα για όλους εκείνους που ήθελαν να ακούνε μουσική στο σπίτι και να έχουν την καλύτερη δυνατή ποιότητα.
Η μουσική πηγαίνει παντού
Το 1979 η Sony αλλάζει τα δεδομένα στον τρόπο που ακούμε την μουσική. Το Walkman που εμφανίζεται τότε είναι μια φορητή συσκευή μουσικής σε σχεδόν pocket size που επιτρέπει στον καταναλωτή να ακούσει την αγαπημένη του μουσική όπου και αν βρίσκεται. Με ακουστικά ακόμα μικρότερα και πιο ελαφριά για να μην ενοχλούν και να προσφέρουν την μέγιστη δυνατή ποιότητα. Περίπου 10 χρόνια μετά το μέγεθος των ακουστικών μικραίνει ακόμα περισσότερο, με την εμφάνιση των in ear.
Δύο δεκαετίες αργότερα, το καλώδιο που συνδέει τα ακουστικά με την συσκευή εξαφανίζεται και αυτό, αφού πλέον τα ακουστικά θα μπορούν να συνδέονται ασύρματα μέσω της τεχνολογίας Bluetooth.
Από το αναλογικό στο ψηφιακό
Είμαστε σε μία εποχή που οι κασέτες και τα βινύλια κυριαρχούν! Όμως η τεχνολογία έρχεται να βάλει το χεράκι της για ακόμα μία φορά. Το 1982 έχουμε τα πρώτα βήματα για την μετάβαση της μουσικής και του ήχου γενικότερα από το αναλογικό στο ψηφιακό σήμα. Έχουμε την εμφάνιση του CD, ένας μικρός, πλαστικός δίσκος στον οποίο χωρούσαν μέχρι και 80 λεπτά ήχου. Περισσότερη μουσική σε μικρότερο μέγεθος σε σχέση με το βινύλιο.
Πλεονεκτήματα που καθορίζουν και την εκρηκτική αύξηση της δημοτικότητάς του. Το CD θα χρειαστεί μόλις 6 χρόνια να ξεπεράσει το βινύλιο και 4 χρόνια μετά να αντικαταστήσει την κασέτα.
Η τεχνολογία όμως κινείται με γρήγορους ρυθμούς οπότε και το CD που φαινόταν ότι θα είναι ο κυρίαρχος, άρχισε να απειλείται από έναν νέο άυλο αντίπαλο. Το MΡ3!
Συμπιέζοντας την μουσική
To MΡ3 μέχρι και τις μέρες μας είναι η πιο δημοφιλής μέθοδος κωδικοποίησης ψηφιακού ήχου. Η δημοτικότητά του βασίστηκε στο γεγονός ότι μείωνε σημαντικά τον όγκο του αρχείου μουσικής. Ενδεικτικά, ένα MP3 αρχείο ήταν περίπου 11 φορές μικρότερο (με ποιότητα 128Kbps) σε σχέση με ένα ασυμπίεστο αρχείο ήχου.
Για τα τέλη της δεκαετίας του 1990 η εξέλιξη αυτή ήταν πολύ σημαντική, καθώς ένας μέσος σκληρός δίσκος είχε χωρητικότητα 2GB, ενώ η ταχύτητα σύνδεσης στο Internet δεν ξεπερνούσε τα μερικά KBs στις περισσότερες των περιπτώσεων. Έτσι, το ΜΡ3 επέτρεπε την εύκολη απόκτηση μουσικής μέσα από το διαδίκτυο, με τις υπηρεσίες Napster και limewire και αρκετές ακόμη να γίνονται πολύ δημοφιλείς. Η μάχη της μουσικής βιομηχανίας με την πειρατεία ξεκινάει, καθώς οι παραπάνω υπηρεσίες και το Internet συνολικά προσφέρει την ευχέρεια στους χρήστες να κατεβάσουν παράνομα και δωρεάν τα τραγούδια που ήθελαν.
Με την άφιξη των πρώτων φορητών MΡ3 player που αντικατέστησαν τα Walkman και τα discman, ένας χρήστης μπορούσε πλέον να έχει εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες τραγούδια στην τσέπη του. Στους φίλους της τεχνολογίας έχει μείνει γνωστή και η σχετική φράση του Steve Jobs στην παρουσίαση του iPod: “1000 τραγούδια στην τσέπη του χρήστη” για μία συσκευή αναπαραγωγής ΜΡ3 αρχείων με χωρητικότητα μόλις 5GB.
Έτσι το 2001 το πρώτο iPod της Apple θα άλλαζε για ακόμα μία φορά την ιστορία της μουσικής, επηρεάζοντας τον τρόπο που ακούμε την μουσική. Οι χρήστες μπορούν και έχουν όλη τη μουσική τους παντού μαζί τους, ενώ οι προσαρμοσμένες playlists που μπορούσαν να φτιάξουν βελτίωναν ακόμα περισσότερο την εμπειρία.
Τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας των 00s οι εξελίξεις είναι καταιγιστικές, η δημοφιλής υπηρεσία Napster αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα λόγω της πειρατείας και του πολέμου που έχει ανοίξει με τη μουσική βιομηχανία. Σχεδόν ταυτόχρονα με το οριστικό λουκέτο, κάνει την εμφάνισή του το Rhapsody. Μία συνδρομητική υπηρεσία που επέτρεπε στο χρήση να έχει πρόσβαση σε μία πολύ μεγάλη μουσική βιβλιοθήκη και on demand να ακούει ό,τι θέλει. Μια καινοτόμα υπηρεσία, η οποία μάλλον ήταν μπροστά από την εποχή της, καθώς οι ταχύτητες σύνδεσης στο Internet δεν μπορούσαν να υποστηρίξουν καλή εμπειρία χρήσης. Έκανε όμως την αρχή για αυτά που απολαμβάνουμε σήμερα.
Cloud μουσική όπου και αν είμαστε
Η μουσική πλέον είναι στο cloud. Με την εξέλιξη της ταχύτητας σύνδεσης στο διαδίκτυο πλέον όλοι έχουν πρόσβαση στην μουσική. Υπηρεσίες όπως είναι το Tidal, Spotify, Google Play Music, Apple Music και πολλές ακόμα επιτρέπουν στους χρήστες να έχουν την αγαπημένη τους μουσική παντού χωρίς να χρειάζεται να κατεβάσουν κάποιο αρχείο ή να αγοράσουν κάποιο φυσικό προϊόν. Με μία μηνιαία συνδρομή ή και δωρεάν σε κάποιες περιπτώσεις.
Οι γρήγορες ταχύτητες δικτύων σταθερής αλλά και κινητής τηλεφωνίας καθώς και η εξέλιξη των smartphones, έκαναν ακόμα πιο εύκολη την υιοθέτηση αυτών των υπηρεσιών στην καθημερινότητα του χρήστη.
Η πρόσβαση στη μουσική πλέον είναι ένα αγαθό χωρίς αποκλεισμούς. Όλοι μας μπορούμε εύκολα να ακούσουμε κάθε τραγούδι που θέλουμε. Ο αλγόριθμος είναι πάντα εκεί να μας προτείνει νέα κομμάτια, ενώ τα social media είναι εκεί για να μας εκθέσουν σε νέες πληροφορίες και νέες τάσεις πάνω στην μουσική. Αποκλειστικές live συναυλίες καλλιτεχνών μέσα σε videogames, όπως το forrtnite ή ακόμα και στα social media εμπλουτίζουν τη μουσική εμπειρία.
Από την παραγωγή στην κατανάλωση
Η μαγεία της αγοράς ενός cd και δίσκου, η μαγεία του unboxing και της αναπαραγωγής στο σπίτι έχει χαθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό αφού πλέον όλα είναι διαθέσιμα με ένα άγγιγμα χωρίς να χάνουμε χρόνο. Η μουσική πλέον είναι ένα καταναλωτικό προϊόν.
Πολύ σύντομα θα την δούμε να μεταφέρεται και στο metaverse, όπου εκεί θα διαπιστώσουμε τι άλλο μπορεί να φέρει στον τομέα της μουσικής συνολικά. Όπως για παράδειγμα την ευχέρεια παραγωγής απευθείας σε ένα virtual studio, χωρίς να χρειάζεται η φυσική παρουσία του καλλιτέχνη για την ηχογράφηση. Ένα σενάριο από τα αρκετά που ήδη επεξεργάζονται. Το σίγουρο είναι ότι η μουσική εξελίσσεται μαζί με την τεχνολογία και πάντα βρίσκει νέους τρόπους να μας εκπλήσσει.
