Ο σιωπηλός θρίαμβος της πορνογραφίας αλλάζει τον τρόπο που κάνουμε έρωτα, αλλά και επηρεάζει τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τους συντρόφους μας και βλέπουμε τον εαυτό μας. Ταυτόχρονα, η σαρωτική διείσδυση του internet σε κάθε πτυχή της ζωής μας, κάνει ευκολότερες τις γνωριμίες, τις σχέσεις και αποενοχοποιεί το σεξ.
Η Μαριάνθη και ο Λουκάς γνωρίστηκαν μέσω της εφαρμογή Tindr πριν δύο περίπου χρόνια. Από το αρχικό «match» μέχρι το πρώτο ραντεβού μεσολάβησαν περίπου τρεις εβδομάδες τακτικών συνομιλιών – χρόνος υπερβολικός για τα δεδομένα μιας εποχής που τα one-night-stand είναι λογικό επακόλουθο μιας διαδικτυακής γνωριμίας. Από τη στιγμή όμως που συνειδητοποίησαν ότι ταιριάζουν, τα πάντα επιταχύνθηκαν. Λίγες εβδομάδες αργότερα ήταν ζευγάρι. Στους έξι μήνες αποφάσισαν να συγκατοικήσουν. Ο Λουκάς παραδέχεται ότι χρησιμοποίησε την εφαρμογή όχι για να βρει σεξουαλικό παρτενέρ αλλά για να δοκιμάσει τις πιθανότητες μιας ολοκληρωμένης σχέσης. «Όλες οι γνωριμίες που είχα κάνει ως τότε, δεν οδηγούσαν πουθενά», λέει χαρακτηριστικά. Δεν είναι ο μόνος.
“Βασικό συστατικό της επιτυχίας του Tindr είναι ότι έφερε το gamification στη διαδικασία του dating”
Σύμφωνα με μελέτη του ολλανδικού ινστιτούτου Ascor, η πλειονότητα των χρηστών του Tindr δεν στοχεύει σε ευκαιριακό σεξ, αλλά προσδοκά σε πιο μακροχρόνιες σχέσεις. Όπως σημειώνουν οι ερευνητές του Πανεπιστημίου του Άμστερνταμ, βασικός άξονας της επιτυχίας της εφαρμογής είναι ότι έφερε το gamification στη διαδικασία του dating και τη μεταμόρφωσε. Απαιτήθηκαν αιώνες ολόκληροι για να παγιωθούν οι τρόποι που δύο άνθρωποι γνωρίζονται μεταξύ τους, και μέσα σε λίγα χρόνια μια εφαρμογή για smartphones, έφερε τα πάνω κάτω. Μεταφορικά και κυριολεκτικά.
«Εγώ κατέβασα την εφαρμογή γιατί άκουγα πολλές φίλες μου να συζητούν γι’ αυτήν» λέει με τη σειρά της η Μαριάνθη. «Ίσως και για λόγους αυτοπεποίθησης» συμπληρώνει. Δίσταζε όμως ακόμη και να βγει ραντεβού με τα «matches» και όπως λέει γελώντας δεν μπορούσε καν να διανοηθεί ότι θα γνώριζε τον τωρινό σύντροφο της μέσω του app. Με τον μετανεωτερικό τρόπο δηλαδή που γνωρίστηκαν μέχρι σήμερα εκατομμύρια ζευγάρια σε όλο τον κόσμο, και όπως όλα δείχνουν, θα συνεχίσουν να το κάνουν στο εξής.
Ελάχιστοι μοιάζουν να παραξενεύονται όταν μαθαίνουν για ζευγάρια που έκαναν την πρώτη επαφή τους μέσω διαδικτύου – είτε η γνωριμία οδηγεί σε μακροχρόνια σχέση, είτε σε ευκαιριακό σεξ, είτε απλώς σε μια έξοδο για ποτό (όταν τέλος πάντων μπορούσαν να βγουν). Κι όμως, είκοσι χρόνια πριν όλα αυτά θα έμοιαζαν με αποκυήματα σεναριογράφου επιστημονικής φαντασίας. Κακογραμμένης, κατά πάσα πιθανότητα, επιστημονικής φαντασίας.
Πλέον, όμως, πρόκειται για αναπόσπαστο τμήμα της καθημερινότητας των περισσότερων. Το internet έχει μεταμορφώσει οριστικά και αμετάκλητα τον τρόπο που γνωριζόμαστε, ερωτευόμαστε, κάνουμε σεξ. Όπως διαπιστώνουν ψυχολόγοι και κοινωνιολόγοι, το διαδίκτυο είναι δίχως αμφιβολία ο ισχυρότερος μοχλός αλλαγής της ανθρώπινης σεξουαλικότητας εδώ και αιώνες.
Μαζική πρόσβαση στην πορνογραφία
Μέχρι περίπου τη δεκαετία του ’90 η πρόσβαση σε πορνογραφικό υλικό ήταν περιορισμένη και μάλλον αρκετά δύσκολη. Πέρα από τους πρόδηλους ηλικιακούς περιορισμούς (18 έτη στη χώρα μας, από 16 έως 21 διεθνώς), οι περισσότεροι δίσταζαν να ζητήσουν ένα έντυπο με «ακατάλληλο περιεχόμενο» από το περίπτερο ή να επισκεφθούν ένα από τα σινεμά που πρόβαλλαν «ταινίες ενηλίκων».
Η έλευση του οικιακού βίντεο έκανε την κατανάλωση πορνογραφικού περιεχομένου αρκετά πιο απλή, αν και η αμηχανία του βίντεο κλαμπ εξαφανίστηκε μόνο χάρη στη μαζική διείσδυση του διαδικτύου. Ταυτόχρονα μειώθηκαν και οι αναστολές όσων σκόπευαν να καταναλώσουν πορνογραφικό περιεχόμενο κάθε είδους. Ενδεχομένως και όσων δεν σκόπευαν.
“1 στις 3 αναζητήσεις στο Internet σχετίζονται με την πορνογραφία – Το 50% γίνεται από το χώρο εργασίας”
Σύμφωνα με εκτιμήσεις ερευνητών του Πανεπιστημίου Columbia, έξι στους δέκα χρήστες παρακολουθούν συστηματικά (πάνω από 1-2 φορές την εβδομάδα) πορνογραφικό περιεχόμενο στο διαδίκτυο. Τα ποσοστά είναι συντριπτικά μεταξύ των ανδρών (κοντά στο 90%) και προσεγγίζουν το 30% στις γυναίκες. Από την ετήσια έκθεση του Pornhub διαπιστώνουμε ότι η αύξηση των αναζητήσεων για «πορνό για γυναίκες» έχουν αυξηθεί περίπου 350% από την ίδρυση του site, ενώ το 26% των επισκεπτών είναι, κατά δήλωσή τους, γυναίκες. Περίπου τρεις στις τέσσερις γυναίκες και ένας στους πέντε άντρες πάντως, ισχυρίζονται ότι ουδέποτε επισκέπτονται πορνογραφικά websites και εφαρμογές. Άλλες αναλύσεις αναφέρουν ότι μία στις τρεις αναζητήσεις στον παγκόσμιο ιστό σχετίζεται με την πορνογραφία, οι μισές εκ των οποίων γίνονται από χώρους εργασίας.
Κάντε έρωτα, όχι πορνό
Εκτός από την ποσοτική διάσταση όμως, υπάρχει και η ποιοτική: Οι επιστήμονες θεωρούν ότι η τόσο τακτική παρακολούθηση επαγγελματιών που κάνουν σεξ, αλλάζει δραστικά την αντίληψη των θεατών για τη σεξουαλική πράξη. Όπως διαπιστώνουν πολύ μιμούνται τις σεξουαλικές πρακτικές που βλέπουν επί της οθόνης, ακόμη κι αν δεν ταιριάζουν στις ερωτικές προτιμήσεις τους – αρκετοί νέοι άντρες για παράδειγμα υιοθετούν το πρότυπο της «ηγεμονικής αρρενωπότητας».
Το νέο «φυσιολογικό» στις κρεβατοκάμαρες όλου του πλανήτη, επιβάλλεται από τους σκηνοθέτες της πορνοβιομηχανίας. Συνακόλουθα, επηρεάζει και τις απαιτήσεις για τις ερωτικές επιδόσεις – από τον εαυτό μας και βέβαια από τους συντρόφους μας. Υπάρχει πληθώρα επιστημονικών μελετών που συσχετίζει την υπερκατανάλωση πορνογραφικού υλικού με δυσλειτουργίες και αποκλίσεις. Το ίδιο ισχύει και για την εικόνα του σώματος που σχετίζεται άμεσα και με την αυτοπεποίθηση, η οποία αναπόφευκτα πλήττεται αν ως μέτρο σύγκρισης έχουμε τα πλαστικά σώματα των πορνοστάρ. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι έχουν αυξηθεί εκθετικά οι πλαστικές και άλλες επεμβάσεις με στόχο την αλλαγή της εικόνας συγκεκριμένων οργάνων. H κοσμητική αιδοιοπλαστική συνδέεται ευθέως με την κατασκευασμένη εικόνα που αντανακλάται από τα πορνογραφικά βίντεο.
Η ερευνήτρια δημόσιας υγείας Έμιλυ Ρόθμαν, αφού διαπίστωσε ότι η mainstream πορνογραφία που παρακολουθούν οι περισσότεροι συνιστά μια απαράδεκτη μορφή σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, έκανε κάτι μάλλον ανατρεπτικό: Παρουσίασε το δικό της πρόγραμμα «πορνογραφικής εκπαίδευσης», με τη λογική ότι αφού δεν μπορούν να αποφύγουν την επαφή με την πορνογραφία, θα μπορούσαν τουλάχιστον να αποφύγουν την έκθεση σε επικίνδυνο υλικό. Στόχος της είναι να βοηθήσει τους έφηβους να εξοικειωθούν με έννοιες όπως η συναίνεση και ο σεβασμός. Οι εκατοντάδες χιλιάδες προβολές της σχετικής ομιλίας της στο TED είναι η απόδειξη για το ενδιαφέρον του κοινού.
Ενδιαφέρον έχει και μια άλλη ομιλία στο TED: Αυτή της Σίντυ Γκάλοπ που εξηγεί ότι κυρίως οι νεαρότεροι άντρες αλλά και πολλές νέες γυναίκες, μιμούνται τις κινήσεις και τον τρόπο δράσης των πορνοστάρ, σε βαθμό που να αλλοιώνεται η ερωτική εμπειρία. Η Γκάλοπ μάλιστα δημιούργησε την εταιρεία MakeLoveNotPorn προκειμένου να δώσει εναλλακτική σε όσους επιθυμούν να παρακολουθούν ταινίες για ενηλίκους, χωρίς να εκτίθενται στις ακρότητες και την πλαστή αίσθηση που αποπνέουν τα επαγγελματικά βίντεο.
Στην εποχή του VR
Μία πλάγια ώθηση στην ούτως ή άλλως ανθούσα διαδικτυακή πορνογραφία δίνεται και από την εικονική πραγματικότητα. Ένας διαρκώς αυξανόμενος αριθμός χρηστών στρέφεται στη μάλλον νωθρή τεχνολογία της εικονικής και επαυξημένης πραγματικότητας (VR & AR) προκειμένου να καλύψει τις σεξουαλικές του ανάγκες. Headsets και συνοδευτικά αξεσουάρ σημείωσαν αύξηση πωλήσεων ειδικά τις περιόδους της καραντίνας, ενώ αρκετές εφαρμογές είδαν ιλιγγιώδη άνοδο ενδιαφέροντος. Η εταιρεία VR Bangers έχει αναφέρει αύξηση πωλήσεων της τάξης του από την έναρξη της πανδημίας. Προφανώς όμως το εικονικό σεξ δεν μπορεί να συγκριθεί, πόσο μάλλον να υποκαταστήσει το (πραγματικό) σεξ.
Το ίδιο ισχύει και για τις κούκλες σεξ που διαθέτουν ρομποτικές ικανότητες και αξιοποιούν τεχνητή νοημοσύνη – προς το παρόν προκαλούν απλώς θυμηδία.
Η απότομη σεξουαλική ωρίμανση των εφήβων
Οι ειδικοί διαπιστώνουν ότι οι νέοι επηρεάζονται όχι μόνο από το πορνογραφικό υλικό που παρακολουθούν, αλλά και απ’ όσα διαβάζουν για το σεξ στο διαδίκτυο, καθώς βρίσκονται σε διαδικασία εξερεύνησης της σεξουαλικότητάς τους. Ειδικά σε μικρότερες ηλικίες η διαδικασία αυτή (που μπορεί να εξελίσσεται για χρόνια) ενδέχεται να τους οδηγήσει σε μια πορεία ανακάλυψης της ταυτότητάς τους.
Αυτό υπό προϋποθέσεις μπορεί να είναι απελευθερωτικό –π.χ. ένας γκέι έφηβος είναι ευκολότερο να εκδηλώσει την ταυτότητά του στο διαδικτυακό περιβάλλον– αλλά σε άλλες περιπτώσεις μπορεί να λειτουργήσει υπονομευτικά για την ανάπτυξη του παιδιού. Οι έφηβοι άλλωστε λόγω της ευαλωτότητας που συνδέεται με αυτή τη φάση της ζωής τους, ενδέχεται να παρασυρθούν ευκολότερα στο online περιβάλλον σε συμπεριφορές που δεν θα υιοθετούσαν στον «πραγματικό» κόσμο. Όπως εξάλλου αναφέρει η καθηγήτρια ψυχολογίας Τζάνετ Μόραχαν-Μάρτιν το διαδίκτυο είναι πλέον ένα ιδιαίτερα ευνοϊκό περιβάλλον για όσους εκδηλώνουν σεξουαλικές διαταραχές, ενώ παράλληλα ευνοεί την άρση των αναστολών τους, κάτι που μπορεί να αποδειχθεί επικίνδυνο στις μικρότερες ηλικίες. Σε κάθε περίπτωση, οι ειδικοί καταγράφουν μια πρωτοφανή μετατόπιση των σεξουαλικών προτιμήσεων και συνηθειών των νεότερων ηλικιών. Μία από αυτές τις συνήθειες είναι το ευκαιριακό σεξ που χάρη στο internet είναι πιο εύκολο από ποτέ. Ταυτόχρονα όμως, οι ουσιαστικές σχέσεις γίνονται πιο δύσκολες από ποτέ. Κι αυτό μάλλον δεν χρειάζεται να το διαπιστώσουν ειδικοί επιστήμονες.
(Και) θετικό πρόσημο
Δεν είναι μόνο αρνητική η χροιά των αλλαγών που επιφέρει η μαζική χρήση του διαδικτύου. Από σχετική έρευνα του Πανεπιστημίου του Άμστερνταμ, συνάγεται το συμπέρασμα ότι αρκετοί άνθρωποι πλέον δηλώνουν πιο ικανοποιημένοι από τον τρόπο και τη συχνότητα που κάνουν σεξ. Οι ερευνητές το αποδίδουν ευθέως στο διαδίκτυο. Δεν είναι απλώς η πορνογραφία που υπό προϋποθέσεις λειτουργεί ευεργετικά για τη σεξουαλική ζωή των θεατών. Πλέον, η πληροφόρηση και η εκπαίδευση για όλα τα ζητήματα που σχετίζονται με το σεξ είναι πιο ανοιχτές και προσβάσιμες από ποτέ. Κι αυτό δεν ισχύει μόνο για τους νεότερους, αλλά και για τους μεγαλύτερους που στις εποχές προ ίντερνετ δύσκολα θα ζητούσαν συμβουλές από κάποιον. Εξάλλου, το internet κάνει ευκολότερη τη ζωή όσων εργάζονται στον χώρο του σεξ.
Η πρόσβαση στην πληροφορία δεν είναι η μοναδική θετική συμβολή του διαδικτύου. Η ευρεία διάδοση των εφαρμογών dating καθιστά ευκολότερη τη γνωριμία ανθρώπων με κοινά ενδιαφέροντα. Εξάλλου, είναι πολύ ευκολότερο –και σαφώς λιγότερο ντροπιαστικό– για έναν εργένη να αναζητά σύντροφο. Και κυρίως, να έχει σαφώς περισσότερες πιθανότητες να βρει. Εξίσου σημαντικό είναι ότι μιλάμε και γράφουμε πιο εύκολα για το σεξ. Και το κάνουμε δημοσίως. Με ολοένα και λιγότερες προκαταλήψεις. Παράλληλα, διευρύνεται η εξοικείωση όλων μας με τις ποικίλες σεξουαλικές προτιμήσεις και τη διαφορετικότητα εν γένει. Συνακόλουθα απομακρύνεται το «στίγμα» που παραδοσιακά συνόδευε διαφορετικές ερωτικές επιλογές, και σταδιακά γινόμαστε πιο ανεκτικοί και δεικτικοί σε συμπεριφορές που αποκλίνουν από τη δική μας. Εν ολίγοις, αυτή η υπερέκθεση στο ακατάλληλο περιεχόμενο, μας κάνει πιο ανοιχτόμυαλους.
Η λύση λοιπόν δεν είναι ούτε η δαιμονοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας, ούτε ο εξοβελισμός του σεξ από το ίντερνετ – πώς θα μπορούσε άλλωστε να γίνει αυτό; Αφού ζούμε σε μια εποχή διαρκούς δικτύωσης, θα πρέπει να αξιολογήσουμε τον τρόπο και τον βαθμό που του επιτρέπουμε να επηρεάζει τη σεξουαλική μας ζωή. Και βέβαια να προσπαθήσουμε να επανασυνδεθούμε με τους συντρόφους μας και τους εαυτούς μας χωρίς διαμεσολάβηση από οθόνες και εφαρμογές. Γίνεται; Η Μαριάνθη και ο Λουκάς συμφωνούν με το παραπάνω. Αρκεί να απενεργοποιήσεις την εφαρμογή την κατάλληλη στιγμή.
