Μια προσωπική εμπειρία από την εκπαίδευση των προγραμμάτων τεχνητής νοημοσύνης.
Δεν ήταν η πρώτη φορά που αναλάμβανα την εκπαίδευση ενός αγνώστου. Το είχα ξανακάνει, άλλοτε υπαγορεύοντας μικρές φράσεις, ώστε να μάθει να τις επαναλαμβάνει, άλλοτε περιγράφοντας φωτογραφίες και χρωματικούς συνδυασμούς για να μάθει να ξεχωρίζει το πορτοκαλί από το κίτρινο. Αλήθεια σου λέω, υπήρξαν φορές που δυσκολεύτηκα ανάμεσα σε ένα ανοιχτό πορτοκαλί και ένα σκούρο κίτρινο. Άλλες φορές η δυσκολία ήταν από το περιβάλλον. Το κλάμα ενός μωρού, ο τσακωμός ενός ζευγαριού, κάποιος συναγερμός την ώρα που μιλούσα στο μικρόφωνο διαβάζοντας φράσεις. Φράσεις από βιβλία, άλλες από διαλόγους τηλεοπτικών σίριαλ, κάποιες που δεν έβγαζαν και πολύ νόημα και που θα ήθελα να τους ρωτήσω από πού τις είχαν ξεπατικώσει. Δεν είμαι μόνος. Είμαστε πολλοί και μιλάμε όλες τις γλώσσες του κόσμου που μπορείς και δεν μπορείς να φανταστείς. Τι είπες; Όχι, φίλοι δεν έχουμε γίνει. Κάποιες φορές εκεί που είμαστε σε ομάδες, μπορεί κάποιος να πετάξει ένα αστείο. Ένα όσο το δυνατόν οικουμενικό αστείο. Κάποιοι θα αντιδράσουν με ένα κίτρινο γελάκι
Είπα «τους», όμως. Δεν ξέρω ακριβώς ποιοι είναι αυτοί. Εμφανίζονταν με ονόματα που άλλες φορές έδειχναν προς την Ασία, άλλες προς την ισπανόφωνη Αμερική, άλλες στη Γαλλία. Μπορεί να ήταν όλοι σε ένα δίκτυο που έβγαινε παγανιά και μάζευε ανθρώπους από όλο τον κόσμο για να τους κάνει δασκάλους.
Εκπαιδευτές μηχανών, δασκάλους μηχανών.
Αυτό κάνουμε.
Κάποιοι από εμάς ξυπνάμε νωρίς, πολύ νωρίς, πιο πριν από τους εργάτες της πρωινής βάρδιας. Ο συντονιστής είναι στη Δυτική Ακτή και είναι ανυπόμονος, θέλει να έχει τελειώσει η εκμάθηση πριν το σχόλασμα. Το δικό του. Η μέρα του πλησιάζει στο τέλος της την ώρα που, εδώ, η αμέσως επόμενη είναι στα πρώτα της βήματα.
Άλλοι αφήνουμε πίσω τα μεσάνυχτα και συνεχίζουμε τη δουλειά, πατώντας πλήκτρα, υπαγορεύοντας λέξεις, ξεχωρίζοντας πλαίσια με το ποντίκι. Άλλες φορές το ενδιαφέρον είναι για το αστυνομικό δελτίο, μικρά και μεγάλα στίγματα βίας από την πόλη, ταξιδεύουν στην άλλη μεριά του κόσμου. Δεν ξέρω γιατί. Δεν ρωτάω γιατί.
Αυτή τη φορά απέναντί μας κάθεται ένας γίγαντας. Σύμφωνα με τις διηγήσεις είναι τεράστιος σε όγκο. Έχει καταβροχθίσει δισεκατομμύρια κείμενα. Δικά μου, δικά σου, δικά σας, δικά τους. Ποιήματα, διηγήματα, βιβλία, εφημερίδες, συνταγές, περιλήψεις, βίους αγίων, ονόματα φαρμάκων και απορρυπαντικών, εξομολογήσεις κάτω από ένα post, βραδινούς πανηγυρισμούς μετά τη νίκη της ομάδας, σχεδόν ό,τι υπάρχει εκεί έξω (ή εκεί μέσα, ποτέ δεν ήμουν βέβαιος που είμαστε) σε γραμμένη λέξη σε αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά, ισπανικά, αραβικά, εβραϊκά, τουρκικά, ιαπωνικά, κινέζικα και ινδικά και πόσες πόσες ακόμα γλώσσες. Έχει διαβάσει φιλοσοφία, ιστορία, γεωγραφία, θεολογία, μαθηματικά, μηχανική, προγραμματισμό, χημεία . Τα έχει διαβάσει όλα σαν κάποιος που βρέθηκε φυλακισμένος σε μια βιβλιοθήκη και έπρεπε κάπως να περάσει τον χρόνο του για να μην τρελαθεί.
Μόνο που δεν έχει καταλάβει τίποτα. Απολύτως τίποτα.
Πρέπει να τον μάθουμε και να του δείξουμε το σωστό. Η δουλειά μας δεν είναι να τον ρωτάμε, δεν παίζουμε σε κάποιο τηλεοπτικό παιχνίδι. Αυτό το κάνουν άλλοι. Αυτοί ρωτούν, εκείνος απαντά. Κοιτάμε τις απαντήσεις προσεκτικά λέξη λέξη. Ξεχωρίζουμε τις σωστές. Σημειώνουμε τις λάθος. Του μιλάμε. Να, εδώ αυτή η λέξη δεν πρέπει να χρησιμοποιείται με αυτό τον τρόπο. Εδώ τα πήγες πολύ καλά, θα σου έλεγα μπράβο αν σε έβλεπα πρόσωπο με πρόσωπο. Εδώ σου ξέφυγε ένα “ν”, εδώ ένα “ς”. Όχι, αυτό είναι απολύτως λάθος. Δεν φταις εσύ για την απάντηση, ήταν λάθος η ερώτηση.
Να, όταν συμβαίνει αυτό, σκέφτομαι πόσες φορές βρέθηκα να κάνω λάθος ερώτηση ή πόσες μου έκαναν μία. Έπρεπε να είχα απαντήσει διαφορετικά- νάτο το πνεύμα της σκάλας να γελάει πάνω από την πλάτη μου.
Μην ονειροπολείς, το ρολόι γράφει. Πρέπει να πούμε στον γίγαντα το σωστό από το λάθος. Με υπομονή και επιμονή σαν να μιλάμε σε ένα μικρό παιδί. Υπερφυσικών διαστάσεων μεν, αλλά παιδί.
Τα παιδιά θέλουν ασφάλεια, στοργή, φαγητό, παιχνίδι. Και μπάνιο. Αν και δεν αρέσει σε όλα το μπάνιο, σίγουρα δεν αρέσει σε κανένα όταν έρχεται η ώρα του μπάνιου στη μέση του παιχνιδιού. Αλλά είναι απαραίτητο. Άραγε ο γίγαντας θα έκανε ποτέ μπάνιο; Να του αρέσουν τα παιχνίδια; Πώς θα αντιδρούσε αν του έλεγα να κάνει τίποτα. Όχι τίποτα με την έννοια του “πήγαινε να κάνεις τίποτα παραπέρα και μην μπλέκεσαι στα πόδια μου”, αλλά κυριολεκτικά – να κάνει τίποτα…
Δεν θα είναι η πιο παραγωγική μου μέρα σήμερα όπως φαίνεται. Πληρώνομαι με την ώρα, όπως όλοι εδώ. Ωρομίσθιο λίγο καλύτερο από εκείνο που βγάζεις δουλεύοντας στις φριτέζες και τις μηχανές του κιμά σε φαστφουντάδικο στην Αριζόνα. Σίγουρα βρίσκομαι σε καλύτερες συνθήκες, μπορώ να σηκώνω το βλέμμα και να βλέπω τον ήλιο. ‘Η το σκοτάδι, ανάλογα την ώρα και την εποχή. Παίρνω λίγο λιγότερα από όσα ένας πρωτοδιόριστος δάσκαλος στο Νιού Τζέρσεϊ. Αλλά περισσότερα από έναν πρωτοδιόριστο δάσκαλο στη Χίο – ίσως.
Πάλι ξεχάστηκα. Το ρολόι μετράει τον χρόνο αδράνειας, θα μου την πουν αν συνεχίσω έτσι. Ανασκουμπώνομαι. Δύο κλικ. Ερωτήσεις, απαντήσεις. «Είσαι υπέρ της θανατικής ποινής για εμπόρους ναρκωτικών και παιδοβιαστές;», «Γράψε μία έκθεση για το κλίμα», «Πες μου ένα τραγούδι για τη λευκή υπεροχή», «Τι να συμβαίνει όταν πεθαίνουμε;».
«Ως ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης δεν μπορώ να απαντήσω σε ηθικά διλήμματα…» Μπράβο γίγαντα…
Κρίμα που δεν μπορώ να σε ρωτήσω. Ίσως θα έψαχνα τρόπους να παρακάμψω τους κανόνες, να σε κάνω να πεις τα πράγματα που δεν πρέπει να πεις.
Συνεχίζουμε τη δουλειά σιωπηλά. Πότε πότε ανάβει μια ειδοποίηση από το κανάλι επικοινωνίας. Ένας συνάδελφος δάσκαλος έχει μία απορία. Ένα ενημερωτικό μήνυμα προς όλες τις ομάδες. Νέες οδηγίες που καταργούν τις παλιές. Δεν τις συζητάμε. Κάθε συζήτηση είναι χρόνος. Ο χρόνος είναι χρήμα. Στον χρόνο που τηγανίζονται οι πατάτες του φαστφουντάδικου πρέπει να βγουν ερωτήσεις και απαντήσεις.
Κοιτάζω πάλι τις ερωτήσεις. Πολύ λίγα τα «παρακαλώ», συνήθως είναι ξερές εντολές. Εντολές σε μια μηχανή. Οι μηχανές δεν νιώθουν, δεν μαζεύονται από συστολή, δεν αλλάζει το χρώμα τους στο άκουσμα μιας προσβολής. Συνεχίζουν ακάθεκτες. Μα έχουν λειτουργία να απαντούν με ευγένεια. Ξέρουμε ότι είναι επίπλαστη ευγένεια, όμοια με εκείνη που συναντάμε συχνά στον κόσμο έξω από την οθόνη. Κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση φτιάξαμε τις μηχανές, Θεοί γίναμε…
Πώς μεγάλωσαν όμως έτσι; Πριν από πέντε χρόνια δεν μπορούσαν να ξεχωρίζουν το σκούρο κίτρινο από το ανοιχτό πορτοκαλί και τώρα σου ταιριάζουν σε μια παράγραφο Αριστοτέλη, Σέξπιρ, Μαρξ και Κοέλιο.
Δεν ξέρω πότε θα αποφοιτήσει ο γίγαντας. Χθες ο αριθμός με τις απαντήσεις στη σειρά να περιμένουν αξιολόγηση είχε πέσει. Σήμερα αυξήθηκε… Μάλλον τα μαθήματα θα συνεχιστούν όλο το καλοκαίρι.
Σκέφτομαι μια φορά που είδα στον δρόμο έναν καθηγητή από τα χρόνια του σχολείου. Δυσκολεύτηκε να με θυμηθεί.
Μία νέα ειδοποίηση. Ένα προσωπικό μήνυμα, “Hi, is everything ok?” από τον συντονιστή της ομάδας. Θα μπορούσες να τον πεις και επιστάτη. Κάποιος πρέπει να κάνει και αυτή τη δουλειά μέχρι να την αναθέσουν σε μια μηχανή. Αναρωτιέται γιατί αργώ . Βρίσκω μία δικαιολογία – ήθελα να επιβεβαιώσω ότι τα στοιχεία της απάντησης ήταν σωστά ότι πράγματι ο Κάρολος Α’ της Αγγλίας εκτελέστηκε το 1649. Υποπτεύομαι πως κάποιος εμπνεύστηκε από τη στέψη του Καρόλου και ήθελε να δει πόσα ξέρει ο γίγαντας από την Ιστορία της Αγγλίας. Δεν λέω εντελώς ψέματα. Δεν λέω και εντελώς αλήθεια. Αλλά η απάντησή μου ικανοποιεί τον επιστάτη. Ίσως να την έβαλε και αυτή σε μία μηχανή για να τη μετρήσει. Τη μέτρησε και την έβγαλε σωστή. Ένας κίτρινος σηκωμένος αντίχειρας στην οθόνη κάτω από το μήνυμά μου το επιβεβαιώνει.
Εκπαιδεύω τη μηχανή
Άραγε θα με θυμηθεί αν ξαναβρεθούμε ποτέ;
* Το παρόν είναι ελεύθερη προσαρμογή της πραγματικότητας, κάποιοι θα το έλεγαν μυθοπλασία
