Μία από τις ταχύτερα ανερχόμενες τάσεις της τεχνολογίας σήμερα, βασίζεται στην τεχνολογία Blockchain. Πρόκειται για την επόμενη μέρα στο εμπόριο της τέχνης, αλλά και οποιουδήποτε ψηφιακού αντικειμένου; Ή απλώς για μία φούσκα γιγαντιαίων διαστάσεων;
Διαβάζουμε πολλά για το Blockchain το τελευταίο διάστημα, ειδικά λόγω της κούρσας της τιμής του Bitcoin. H τεχνολογία βέβαια έχει σαφώς περισσότερες προεκτάσεις και πολλαπλάσιες δυνατότητες: Από την εφοδιαστική αλυσίδα, το real-estate και την κτηματογράφηση, μέχρι τον τραπεζικό τομέα όπου χρησιμοποιείται για τις εγγυητικές επιστολές, τα ηλεκτρονικά τιμολόγια, τη δημόσια υγεία – όπου μεταξύ άλλων αξιοποιείται για τη φαρμακοεπιτήρηση και φαρμακοεπαγρύπνηση. Και πολλές, πολλές ακόμη πιθανές και απίθανες χρήσεις.
Μία νέα διάσταση του Blockchain, μάλλον απροσδόκητη για όσους δεν ασχολούνται, είναι η ώθηση που έδωσε στην ψηφιακή τέχνη, αλλά και σε κάθε είδους συλλεκτικά αντικείμενα.
Κάπως αφηρημένο ακούγεται αυτό. Ας γίνουμε λοιπόν πιο συγκεκριμένοι:
Συλλεκτικό αντικείμενο είναι πχ αυτό το έργο τέχνης της φωτογραφίας, που δημοπρατήθηκε στα €4.999. Για να είμαστε ακριβείς, δεν δημοπρατήθηκε το ίδιο το έργο, ο πίνακας, αλλά η ψηφιακή εκδοχή του. Αυτή η εικόνα δηλαδή.
Το ίδιο ισχύει και με το έργο «Shit Is Gold» του Τρέβορ Άντριου, το οποίο απεικονίζει μια χρυσή λεκάνη τουαλέτας που περιστρέφεται γύρω από τον εαυτό της.
Ναι, αυτό το GIF. Αγοράστηκε αντί $20.000 και μέσα σε λίγες ώρες η τιμή του εκτοξεύτηκε άνω των $50.000. Σήμερα έχει προσεγγίσει τα $110.000.
Σας φαίνονται υπερβολικά αυτά τα ποσά; Πάρτε βαθιά ανάσα.
O Logan Paul πουλάει ψηφιακές κάρτες Pokémon. Και τις πουλάει ακριβά: Συγκέντρωσε 3,5 εκατ. δολάρια μόνο την πρώτη ημέρα κυκλοφορίας.
Αυτό το βίντεο άλλαξε (ψηφιακά) χέρια αντί 6,6 εκατομμύρια δολάρια.
Ένα βίντεο που παραμένει ανεβασμένο online. Και θα παραμείνει εκεί. Οποιοσδήποτε θα μπορεί αν το δει, να το κατεβάσει, να το στείλει στους φίλους του. Όπως ακριβώς και ο ανώνυμος ιδιοκτήτης του που πλειοδότησε +9.800% από την αρχική τιμή πώλησης.
Αγόρασα ένα κάρφωμα του Γιάννη
Δεν πωλούνται βέβαια μόνο έργα τέχνης. Αλλά και ψηφιακές κάρτες αθλημάτων. Κάτι σαν τα αυτοκόλλητα Panini που συλλέγαμε παλιά, μόνο που δεν είναι αυτοκόλλητα, και αυτός που τα αγοράζει δεν τα παίρνει ποτέ στα χέρια του. Παρά τα βλέπει στην οθόνη.
Το ΝΒΑ ήδη διέβλεψε τις μελλοντικές δυνατότητες των NFT και έστησε ένα ολόκληρο marketplace, απ’ όπου πουλάει φάσεις αγώνων. Ποιος όμως θα ήθελε να αποκτήσει την ψηφιακή ιδιοκτησία ενός βίντεο που υπάρχει στο YouTube και σε κάθε άλλη πλατφόρμα; Όπως φαίνεται από τις αγοραπωλησίες αυτής της απεικόνισης του καρφώματος του Γιάννη Αντετοκούμπο, είναι πολλοί. Και διατεθειμένοι να καταβάλουν χιλιάδες δολάρια για να το αποκτήσουν.
Και καλά τα καρφώματα του Γιάννη. Κάποιος πούλησε την ψηφιακή απεικόνιση μιας κάλτσας. Και μετά άλλης μίας. Δεν άργησε να συνεχίσει να πουλάει κάλτσες. Ένα ζευγάρι πουλήθηκε αντί $100.000.
Κωδική ονομασία της τάσης: NFT, αρκτικόλεξο του Non-Fungible token. H μετάφραση του όρου στα ελληνικά είναι μάλλον άκομψη και ασφαλώς ανακριβής: Μη εμπορεύσιμες/ ανταλλάξιμες μάρκες. Πολύ απλά γιατί η βασική αρχή των NFT έγκειται στο ότι είναι και εμπορεύσιμες και ανταλλάξιμες. Α, και δεν είναι ακριβώς μάρκες, αλλά ψηφιακά πιστοποιητικά ή υπογραφές. Ας αρκεστούμε λοιπόν στην αγγλική ορολογία.
“Γιατί να πληρώσεις για να αποκτήσεις την ιδιοκτησία ενός ψηφιακού αντικειμένου, όταν μπορείς να το δεις όταν και για όσο θέλεις, και μάλιστα εντελώς δωρεάν;“
Περί τίνος πρόκειται; Ας συμφωνήσουμε επίσης ότι το NFT ορίζεται αδρά ως ένα ψηφιακό περιουσιακό στοιχείο ή ένας τύπος κρυπτονομίσματος που διασφαλίζει τη μοναδικότητα του αρχείου (φωτογραφία, βίντεο, ήχος GIF, κείμενο, σχεδόν οτιδήποτε μπορεί να αποθηκευτεί και να αποθηκευτεί σε ψηφιακή μορφή). Για να το απλουστεύσουμε, πρόκειται για ένα πιστοποιητικό σε ηλεκτρονική μορφή που αποδεικνύει την αυθεντικότητα του ηλεκτρονικού αντικειμένου. Είτε αυτό είναι ένα τραγούδι, ένα έργο video-art, ένα meme, μία φάση από αγώνα μπάσκετ, μία συλλεκτική ή μη κάρτα, και πάει λέγοντας…
Εδώ θα διαβάσετε μια υπεραναλυτική περιγραφή των NFT.
Πώς λειτουργούν τα NFT;
Βασίζονται στην πλατφόρμα Ethereum που υποστηρίζει κρυπτονομίσματα, χάρη στην τεχνική δυνατότητα ενσωμάτωσης επιπρόσθετων πληροφοριών στα ψηφιακά αρχεία. Το ίδιο ισχύει και διάφορες άλλες πλατφόρμες που σαφώς θα επιχειρήσουν να αποσπάσουν μερίδιο της ήδη μεγάλης πίτας των NFT.
Πρακτικά οποιοσδήποτε δημιουργός μπορεί να ανεβάσει και να οποιοδήποτε ψηφιακό στοιχείο, προκειμένου κατ’ αρχάς να πιστοποιήσει τη γνησιότητά του και εν συνεχεία να κωδικοποιήσει το NFT, δημιουργώντας ένα αρχείο μέσω του οποίου επαληθεύεται η τιμή, ο τίτλος ιδιοκτησίας και μεταβίβασης και συνεπώς καθίσταται δυνατή η αποτροπή της ψηφιακής πλαστογράφησης ή αναπαραγωγής του αρχείου.
Χάρη στην κωδικοποίηση μέσω του blockchain, κανένα NFT δεν είναι πανομοιότυπο, ακόμη κι αν ένας καλλιτέχνης δημιουργήσει δύο ή περισσότερα ίδια έργα τέχνης, καθώς τα μεταδεδομένα του εκάστοτε NFT είναι διαφορετικά.
Τι δεν καταλαβαίνω; Διαβάζοντας και γράφοντας για την ταχύτατα ανερχόμενη αυτή τάση, δυσκολεύτηκα ως προς το εξής: Γιατί να πληρώσεις για να αποκτήσεις την ιδιοκτησία ενός ψηφιακού αντικειμένου, όταν μπορείς να το δεις όταν και για όσο θέλεις, και μάλιστα εντελώς δωρεάν; Όχι μόνο να το δεις, αλλά να το αποθηκεύσεις, να το μοιραστείς, να το κατεβάσεις, να το επεξεργαστείς. Να κάνεις οτιδήποτε, εκτός από το να το πουλήσεις.
Και ομολογώ ότι συνεχίζω να μην το καταλαβαίνω.
Ειδικά όταν διαβάζω ότι ο ιδρυτής του Twitter Τζακ Ντόρσεϊ, έβγαλε προς πώληση το πρώτο του tweet. Ναι, το δημόσιο tweet που ο καθένας μπορεί να μπει και να δει.
Και κάποιοι πλειοδοτούν χιλιάδες δολάρια για να το αγοράσουν. Οι προσφορές είχαν ήδη ξεπεράσει τα $2,5 εκατ.
Γιατί λοιπόν πληρώνουν; Η βασική λογική πίσω από τα NFT είναι ότι διασφαλίζουν μέσω ενός ψηφιακού πιστοποιητικού την ιδιοκτησία ενός αντικειμένου – κατά βάση έργου τέχνης. Όπως δεν είναι το ίδιο το να πας στο Λούβρο και να φωτογραφίσεις τη Μόνα Λίζα, με το να είσαι ο ιδιοκτήτης του έργου. Με τη διαφορά ότι –επαναλαμβάνω– ούτε είσαι ο ιδιοκτήτης της ψηφιακής εκδοχής του έργου. Μιας απεικόνισής του, πρόσβαση στην οποία έχει ο οιοσδήποτε διαθέτει πρόσβαση στο internet. Το προνόμιό σας έγκειται στο ότι μπορείτε να το χρησιμοποιήσετε ως φωτογραφία προφίλ στα κοινωνικά δίκτυα ή έστω να καυχιέστε στο online περιβάλλον ότι είστε ο ιδιοκτήτης του.
Εκτός κι αν το έργο που απέκτησες έχει καταστραφεί. Οπότε απέκτησε και μεγαλύτερη αξία! Όπως συνέβη με το έργο του Banksy.
Ή όπως ενδέχεται να συμβεί με τα μάρμαρα του Παρθενώνα.
“Είσαι ο ιδιοκτήτης της ψηφιακής εκδοχής του έργου. Μιας απεικόνισής του, πρόσβαση στην οποία έχει ο οιοσδήποτε διαθέτει πρόσβαση στο Internet.”
Ποιοι μπορούν να επωφεληθούν; Οι μεγάλοι κερδισμένοι είναι οι καλλιτέχνες που πλέον –και ειδικά εν μέσω πανδημικών περιορισμών– βρήκαν ένα νέο, καινοτόμο, ανοιχτό και ιδιαίτερα κερδοφόρο κανάλι διάθεσης των έργων τους. Το αξιοπρόσεκτο είναι ότι οι καλλιτέχνες μπορούν να συνεχίσουν να αμείβονται για τα πνευματικά δικαιώματα των έργων τους όταν αυτά μεταπωλούνται – όπως περίπου γίνεται με τα δικαιώματα που καταβάλλονται στον καλλιτέχνη σε κάθε αναπαραγωγή ενός τραγουδιού του στο ραδιόφωνο, ταινίας του στην τηλεόραση, δανεισμού του βιβλίου του μέσω βιβλιοθήκης κοκ.
Τα NFT αποτελούν προφανώς μια απρόσμενη πηγή νέων εσόδων για όσους εργάζονται στον ευρύτερο καλλιτεχνικό κλάδο –από γκαλερίστες και εμπόρους, έως οίκους δημοπρασιών – ο Christie’s είναι ο πρώτος που έσπευσε να αξιοποιήσει την τάση.
Το ίδιο ισχύει για συλλέκτες και φιλότεχνους, αν και αυτοί είναι που θα κληθούν να βάλουν το χέρι βαθιά στην τσέπη. Οι ίδιοι βέβαια θα μπορούν εν συνεχεία να επωφεληθούν μεταπωλώντας το ψηφιακό έργο.
Κεντρική φωτογραφία: Το έργο “Everydays — The First 5000 Days,” του Beeple / Christie’s. Το έργο πωλήθηκε 69 εκατομμύρια δολάρια.
