Ελληνική εκπαίδευση, μια μακρά ιστορία αντιπαραθέσεων.
Η χώρα έχει μακρά ιστορία, να πολεμά κάθε συζήτηση για την παρεχόμενη εκπαίδευση. Στην πολεμική πρωτοστατούν πολιτικοί και συνδικαλιστές, αλλά και η κοινωνία με τη σιωπή της. Κανείς δεν λέει με σαφή τρόπο, τι να βελτιωθεί. Οι καθηγητές αντιδρούν, oι μαθητές βολεύονται, οι γονείς πληρώνουν.
Το 1877 διαπομπεύθηκε ο Ε. Ροίδης γιατί είχε άποψη «Περί Συγχρόνου Ελληνικής Ποιήσεως». Το 1914 ο Αλ. Δελμούζος οδηγήθηκε σε δίκη λόγω των νεωτεριστικών κινήσεων, να εισάγει τη δημοτική και τις εργασίες στο σχολείο. Ο ίδιος κατηγορήθηκε το 1928 γιατί έκανε προτάσεις με ποια κριτήρια να επιλέγονται οι υποψήφιοι «επαγγελματίες-επιστήμονες» στο πανεπιστήμιο! Το 1964 ο Ε. Παπανούτσος
πολεμήθηκε επειδή καθιέρωσε τη δωρεάν δημόσια παιδεία και την κοινή νεοελληνική!
Γιατί να αλλάξει κάτι η ωφελιμιστική κοινωνία μας;
Έχοντας τρία παιδιά σε διαφορετικές ηλικίες, ξέρω. Ο γονέας που παραπονείται πώς βάζουν πολλά στο παιδί, ο ευκατάστατος που «πάρκαρε» το παιδί στο ιδιωτικό, ο νέος δάσκαλος που του λένε να μην κάνει τηλε-εκπαίδευση, και το φροντιστήριο …έχουν όλοι διαφορετικές επιδιώξεις και συμφέροντα. Κανείς από αυτούς δεν κοιτάει στην υφήλιο, δεν αναζητά καλές πρακτικές, ούτε σκέφτεται για λεπτό τις πολύπλοκες πραγματικότητες που έφερε η παγκοσμιοποίηση. Όσο πέφτει το μηνιάτικο, τι μας νοιάζει τι θα γίνει στο μέλλον; Άλλωστε δεν θα ζούμε για πάντα… Κανείς δεν θέλει να συζητήσει γιατί η Ελλάδα βρίσκεται 5η από το τέλος στην έρευνα του ΟΟΣΑ / PISA (2018), απλά αμφισβητούν την έρευνα.
Να, ένα απλό ερώτημα για την εκπαιδευτική αλλαγή
Το σχολείο θα περιμένει να ανθίσει το ταλέντο, που είναι κάτι με το οποίο γεννιόμαστε, ή θα εργαστεί για την ανάπτυξη δεξιοτήτων, οι οποίες αποκτούνται; Φεύγει από τη μέση το δίλημμα της παπαγαλίας βιβλίων. Το μέλλον αναζητά δεξιότητες (ευθυκρισία προβλημάτων, συναισθηματική νοημοσύνη, ανάλυση-σύνθεση πληροφοριών, χειρισμό data, κ.α). Δεξιότητες όμως αποκτάς μέσα από δέσμευση, συνεχή πρακτική και αυτοπειθαρχία. Η απόκτηση τέτοιων ικανοτήτων είναι ένα δια βίου πλεονέκτημα.
“Το μέλλον αναζητά δεξιότητες. Δεξιότητες όμως αποκτάς μέσα από δέσμευση, συνεχή πρακτική και αυτοπειθαρχία”
Χωρίς αμφιβολία, ακόμη και η ενθάρρυνση των παιδιών να αξιοποιήσουν τα ταλέντα τους είναι μια δεξιότητα. Ακούσατε ποτέ κάποιο νομοσχέδιο να περιλαμβάνει τέτοια θέματα; Ποιος θα γίνει καλύτερος αθλητής, γιατρός, μουσικός, δάσκαλος – το παιδί που γεννήθηκε «ταλεντάρα» ή εκείνο το παιδί που ασκεί πιο επιμελώς και συνεπώς ομαδικές εργασίες; Ποιος πρέπει να παίρνει Α/10/20 στα μαθηματικά – αυτός που έγραψε καλά στο διαγώνισμα ή ο μαθητής που κάνει έξυπνες ερωτήσεις και αμφισβητεί τις υποθέσεις; Φαντάζομαι καταλαβαίνετε την ιδέα. Γιατί δεν παίρνεις πιστοποιημένο πτυχίο Αγγλικών από το σχολείο, αλλά πρέπει να το πληρώνεις περίπου €5.000 εξωτερικά;
Η παγκοσμιοποίηση ζητά νέες δεξιότητες
Η παγκοσμιοποιημένη οικονομία γέμισε με ίδια μεταπτυχιακά, ίδιες ξένες γλώσσες και πανομοιότυπα βιογραφικά νέων ανέργων. Τώρα συνειδητοποιούμε το αδιέξοδο. Στις πολυεθνικές επιχειρήσεις υπάρχει εδώ και χρόνια το Workforce Planning, όπου προγραμματίζουν με βάση τις ανάγκες της αγοράς ποιες ειδικότητες, σε ποιες δουλειές και πόσους εργαζόμενους θα χρειαστούν στα επόμενα 5 χρόνια.
Η Ελλάδα θα έπρεπε να το έχει ευαγγέλιο, αντί να στριμώχνει το ταλέντο της στα φροντιστήρια. Οι ηγέτες κρατών, επιχειρήσεων και διεθνών οργανισμών μιλάνε για την ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων, αλλά εμείς συνεχίζουμε απτόητοι. Δεν ανησυχεί κανείς, αν μένουμε πίσω. Το 2019 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έδωσε ένα γερό «χαστούκι» στο εθνικό σύστημα εκπαίδευσης και κατάρτισης. Οι χαμηλές επιδόσεις σε ανάγνωση, μαθηματικά και φυσικές επιστήμες των 15χρονων δεν μας αναστάτωσε. Το δημόσιο αγαθό της εκπαίδευσης σήμερα δεν αμφισβητείται ως σύστημα, αλλά ως αποτέλεσμα.
και κατάρτισης 2019» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Ίσως πολλές χώρες δεν καινοτομούν στην εκπαίδευση, αλλά δεν υπάρχει ούτε μία χώρα (όπως η δική μας) που από το 1964 μέχρι σήμερα, να μην έχει κάνει ούτε μία έρευνα προσδοκιών, αναγκών και αξιολόγησης στον τελικό λήπτη της υπηρεσίας, εν προκειμένω της δημόσιας εκπαίδευσης (το παιδί, οι γονείς, και η αγορά εργασίας). Όπως θα έκανε κάθε οργανισμός που νοιάζεται να ακούσει τη γνώμη των «πελατών» του. Όταν ο ΟΟΣΑ δημοσίευσε το project “Future of education and skills 2030” κοροϊδέψαμε πάλι τον οργανισμό με βάση την κομματική μας τοποθέτηση.
Φανταστείτε τώρα τα εγγόνια μας
Η φανταστική περιγραφή για το πως θα μορφώνονται τα εγγόνια μας το 2045, χρησιμοποιεί και εννοεί υπάρχουσες τεχνολογίες και είναι ευχή και όνειρο. Είμαστε λοιπόν στο 2045. Το εγγόνι μου περνάει το αρχικό τεστ προσωπικότητας και ταλέντων στο σχολείο.
1. Ο μαθητής από νήπιο αξιολογείται συχνά για ικανότητες και προσωπικότητα (soft skills) με εθνικά τεστ στατιστικής, και τα δεδομένα εισάγονται στην καρτέλα του, ώστε κάθε καθηγητής να γνωρίζει προσωποποιημένα τη διαχρονική εξέλιξή του. Αυτό αποτελεί τον καμβά συμβουλευτικής προς τους γονείς και τον προσανατολισμό του παιδιού.
2. Αντί για βιβλία παπαγαλίας έχουν εισαχθεί συσκευές με gamified περιεχόμενο, εργαστήρια (και virtual) και ασκήσεις, αλλάζοντας τη δομή και το «σύστημα» της τάξης. Το κάθε μάθημα γίνεται πεδίο ανάπτυξης κριτικής ικανότητας, δίνεται με content και ανάθεση συνθετικών εργασιών.
3. Σε όλα τα μαθήματα εισάγεται η ερμηνεία δεδομένων (data interpretation), για να μάθουν τα παιδιά τη διαδικασία ανάλυσης και σύνθεσης δεδομένων, μιας και η ανθρώπινη ερμηνεία των δεδομένων θα γίνει η κρίσιμη «τέχνη» στο μέλλον και η συναγωγή λογικής και τάσεων από αυτά τα δεδομένα θα είναι θεμελιώδης ικανότητα.
4. Τα μαθήματα προσφέρονται σε διαφορετικά levels εξάσκησης προσαρμοσμένα στις δυνατότητες του κάθε μαθητή (εύκολο-μέτριο-δύσκολο), ώστε να ξέρει ο καθηγητής ποιος θέλει περισσότερη βοήθεια, που, και να συνεχίζει να ενημερώνεται η καρτέλα του μαθητή με αντικειμενική αξιολόγηση.
5. Αυτοματοποιημένα e-mails στέλνονται κάθε μήνα στον γονιό και τον σχολικό σύμβουλο που περιέχουν action points-προτάσεις, που πρέπει να επιβλέπει ο καθηγητής, ώστε ο μαθητής να μπορεί να παρακολουθεί on-line support classes σε συγκεκριμένες ώρες και ημέρες – όπου έχει ελλείψεις.
6. Τα παιδιά θα επιλέγουν κατεύθυνση και μαθήματα που θα μαθαίνουν ασύγχρονα, ανά πάσα στιγμή (Bring Your Own Device) με πλούσιο multimedia υλικό και εργαλεία distance learning. Η τάξη θα γίνει εργαστήριο ανάθεσης, συζήτησης και παρουσίασης εργασιών και διασύνδεσης με τον πραγματικό κόσμο. Οι εργασίες εισάγονται σε συστήματα αυτόματης βαθμολόγησης κριτηρίων και οι μαθητές αποκτούν προσωπικά reports, και επιβραβεύονται με οφέλη γνώσης και εξέλιξης μέσα στο σχολείο.
7. Οι μαθητές ανάλογα με τη μηνιαία συμβουλευτική της εξέλιξής τους θα μπορούν να επιλέγουν ένα μείγμα μαθημάτων ενδιαφέροντός τους (curriculum), τους καθηγητές, και τις ώρες επιπρόσθετης εξάσκησης σε κάποιο αντικείμενο. Οι καθηγητές θα γίνονται assigned σε ομάδες παιδιών για να λειτουργούν ως μέντορες και κάθε μηνιαία συνεδρία θα καταγράφεται στο σύστημα για να ενημερώνονται όλοι διαφανώς και με κριτήρια.
8. Το Mentoring θα αποτελέσει το μεγάλο στοίχημα σε 20 χρόνια (ήδη υπάρχει τεράστια ανάγκη) που οι μαθητές θα ενσωματώσουν τόση μεγάλη ευελιξία και ανεξαρτησία στη μαθησιακή διαδικασία. Η καθοδήγηση χαρακτήρων και μεθόδων δημιουργικής σκέψης θα είναι θεμελιώδης για την επιτυχία των μαθητών. Ο εκπαιδευτικός είναι καθοριστικός φίλος, σύντροφος, και εμπνευστής.
9. Οι καθηγητές με προφίλ, εργασίες, βοηθήματα, απόψεις εισάγονται σε portal για να τους διαλέγουν στην προσωπική εξάσκησή τους οι μαθητές που θέλουν απογευματινή βοήθεια. Οι καθηγητές που παρέχουν τέτοιας προστιθέμενης αξίας υπηρεσία εκτός ωραρίου, αμείβονται ξεχωριστά για αυτό.
10. Κάθε καθηγητής θα αξιολογείται κάθε χρόνο από το Διευθυντή, τους μαθητές, συναδέλφους και θα προσμετράται η δημιουργικότητα, η πρωτοβουλία, οι επισκέπτες-ομιλητές, οι εργασίες και άλλα αντικειμενικά εθνικά κριτήρια που θα οριστούν. Ένα από τα πιο σημαντικά κριτήρια θα είναι με ποιες τεχνικές βελτίωσε την απόδοση, και τα στοιχεία προσωπικότητας, συνεργασίας, ομαδικότητας του κάθε μαθητή της τάξης και της ομάδας που έκανε Mentoring. Η τεχνητή νοημοσύνη έχει ήδη σενάρια αξιολόγησης κριτηρίων και δράσεις βελτίωσης σε εθνικό επίπεδο.
11. Η μουσική, οι τέχνες και η πνευματική ολοκλήρωση δεν είναι παιδιά κατώτερου θεού, ούτε ειδικά σχολεία. Είναι κανονικές κατευθύνσεις του σχολείου, γιατί βλέπετε, η τεχνητή νοημοσύνη, η κλινική ψυχολογία, η νανοτεχνολογία και η έρευνα θέλουν καλλιεργημένο μυαλό, ανθρώπινη ευαισθησία και εκφραστικότητα. Και επιπλέον, δεν μπορεί όλοι να γίνουμε δικηγόροι και μηχανικοί…
12. Ο βαθμός επιτυχιών και η πορεία όλων των παραπάνω εντάσσεται σε σύστημα εθνικής αξιολόγησης με τα ίδια κριτήρια για όλους (δάσκαλοι, επιδόσεις, επιτυχίες, υποδομές, παροχές). Οι γονείς θα μπορούν να επιλέγουν σχολείο μέσα από μία βάση δεδομένων με κοινά κριτήρια. Αυτό μεταβιβάζει ευθύνη αυτο-διοίκησης στον Διευθυντή με συγκεκριμένο budget και πολιτικές διοίκησης για να βελτιώνει το σχολείο και να επιβραβεύεται ως μονάδα και ατομικά από τον εθνικό προϋπολογισμό.
13. Στα 16 οι μαθητές θα μπαίνουν σε προγράμματα συμβουλευτικής και επιλογής δρόμων, που δεν θα καταλήγουν μονοσήμαντα σε «γιατρός» ή «φιλόλογος», αλλά ο μέντορας-καθηγητής και ο μαθητής θα χαράσσουν ένα προσωπικό 2ετές πρόγραμμα απόκτησης γνώσης, εναλλακτικών, συναντήσεων με επαγγελματίες και διερεύνησης νέων χώρων και προοπτικών (πχ. γιατί μαθηματικά και βιολογία χρειάζονται ως πτυχία για τη νανοτεχνολογία εγκεφάλου;), για να πάρει το παιδί την απόφαση πιο ώριμα και σύμφωνα με τα προτερήματά του που παρακολουθούνται.
Σε όλες αυτές και άλλες τόσες ιδέες η τεχνολογία δίνει ήδη σήμερα εργαλεία πρόσβασης, στατιστικής, οργάνωσης, μετάδοσης και ερμηνείας της πληροφορίας. Δεν είναι λοιπόν τεχνολογικό το θέμα, είναι κατεξοχήν θέμα κουλτούρας, χαρακτήρων και ανοιχτών μυαλών.
Κάθε χρόνο η υφήλιος δαπανά 3,3 τρισεκατομμύρια δολάρια στην εκπαίδευση (δημόσια και ιδιωτικά), ενώ ο ΟΟΣΑ δείχνει στατιστικά πως οι χώρες-μέλη του επενδύουν 11,3% κάθε χρόνο στην εκπαίδευση. Η εκπαίδευση είναι ο Νο4 στόχος Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών και οι 193 χώρες πρέπει να επενδύουν το 15-20% του ΑΕΠ στην Παιδεία έως το 2030.
Εμείς τι θα κάνουμε; Τι θα πούμε στα εγγόνια μας αν τα βάλουμε και αυτά στην ίδια «μηχανή του κιμά», σε απίστευτη πίεση, και σε ένα διαρκή μαραθώνιο για να καταλήγουν όλα στις πανελλαδικές; Συγγνώμη παιδιά, κάναμε λάθος; Συγγνώμη παιδιά, αλλά τώρα δεν έχετε εργασιακό μέλλον και ικανότητες επιβίωσης σε ένα τόσο δύσκολο κόσμο;
Θα χαρώ να απαντήσω σε οποιοδήποτε σχόλιο και στο θετικό διάλογο που χρειαζόμαστε. Αν κάναμε έως τώρα τόσα λάθη, ας κάνουμε τουλάχιστον το καλό για τα εγγόνια μας.
