Τα συμπεράσματα από το πάνελ με τίτλο «Cultivating a European Innovation Ecosystem for Digital Sovereignty», που συντόνισε ο αρχισυντάκτης του 2045.gr, Φανούρης Δρακάκης.
Η ανάπτυξη ενός υγιούς οικοσυστήματος καινοτομίας που θα εξασφαλίσει στην Ευρώπη την τεχνολογική της κυριαρχία και κατ’ επέκταση την ευημερία της ήταν το αντικείμενο του πάνελ που συντόνισε ο Φανούρης Δρακάκης, αρχισυντάκτης του 2045.gr, κατά τη διάρκεια του 9ου Οικονομικού Φόρουμ των Δελφών την προηγούμενη εβδομάδα.
Μία προσπάθεια σύνθετη, ένα εγχείρημα φιλόδοξο όσο και απαραίτητο, όπως ανέδειξαν το σύνολο των συμμετεχόντων του πάνελ, μέσα από τις τοποθετήσεις τους. Μία προσπάθεια με σημαντικές προοπτικές, αλλά και εξίσου σημαντικές προκλήσεις για την Ευρώπη, που θα ήθελε να αναδειχθεί ως τρίτος πόλος ανάπτυξης στο παγκόσμιο περιβάλλον, ανάμεσα σε ΗΠΑ και Κίνα, που σίγουρα προπορεύονται.
Στο πάνελ με τίτλο «Cultivating a European Innovation Ecosystem for Digital Sovereignty» συμμετείχαν οι:
Γιώργος Πάσσαρης, Senior Regional Representative, Greece & Cyprus, European Investment Fund
Στέλιος Καββαδίας, Margaret Thatcher Professor of Enterprise Studies in Innovation & Growth, University of Cambridge
Τάνια Πατσαλιά, Partner, Bernitsas Law, Greece
Αλέξανδρος Νούσιας, Managing Director, Envolve Entrepreneurship
Παντελής Τζωρτζάκης, Vice Chairman, Executive Member of the BoD, Hellenic Development Bank SA, Greece
Η καινοτομία είναι μονόδρομος
Για τον Παντελή Τζωρτζάκη η καινοτομία είναι μονόδρομος για την ανάπτυξη των εξαγωγών, όχι μόνο των ελληνικών επιχειρήσεων, αλλά και των ευρωπαϊκών στο σύνολό τους. «Ο διεθνής ανταγωνισμός, η διεθνής ενιαία αγορά επιβάλλουν τη δημιουργία καινοτόμων εταιρειών που θα μπορούν να σταθούν στο διεθνές περιβάλλον» σημείωσε χαρακτηριστικά.
Ειδικότερα για την Ελλάδα, ο κ. Τζωρτζάκης σημείωσε τη σημαντική δουλειά που έχει προηγηθεί τα τελευταία χρόνια και τη σημαντική αύξηση των επενδύσεων σε startups, όπως επίσης και τη δυνατότητα πολυεθνικών εταιρειών να βρίσκουν πολύτιμο ανθρώπινο κεφάλαιο στη χώρα μας. Ωστόσο, όπως σημείωσε ένα σημαντικό πρόβλημα στη χώρα μας είναι ότι δεν υφίσταται το clustering effect, η σύνδεση δηλαδή των τριών πόλων προώθησης της επιχειρηματικότητας. «Πανεπιστήμια, startups και μεγάλες επιχειρήσεις λειτουργούν εν πολλοίς απομονωμένα και ανεξάρτητα» ανέφερε χαρακτηριστικά.
Η τεχνολογία προαπαιτούμενο της καινοτομίας
Μιλώντας για τις καινοτόμες στρατηγικές των επιχειρήσεων, ο Στέλιος Καββαδίας ανέφερε ότι μπορούμε να τις χωρίσουμε σε τρεις μεγάλες κατηγορίες. Είναι εκείνες που βελτιώνουν τη δραστηριότητα μιας επιχείρησης, αυτές που δημιουργούν ένα καινούριο προϊόν ή μια υπηρεσία και εκείνες που αναδιαμορφώνουν εντελώς το σκηνικό και αλλάζουν τους κανόνες, όπως έκανε η Uber, η Airbnb κ.α., ανέφερε ο κ. Καββαδίας.
Όμως ανεξάρτητα από τη στρατηγική επιλογή των επιχειρήσεων, η τεχνολογία είναι το προπαιτούμενο. «Πίσω από όλα αυτά η τεχνολογία παίζει σημαντικό ρόλο. Είτε βελτιστοποιείς, είτε καινοτομείς πρέπει να χρησιμοποιήσεις πολύ έντεχνα την τεχνολογία» σημείωσε χαρακτηριστικά ο κ. Καββαδίας.
Απαραίτητες οι μεγάλες επενδύσεις σε καινοτομία
Για τον Γιώργο Πάσσαρη, η βαριά επένδυση σε καινοτομία αποτελούν το μόνο δρόμο για να διασφαλιστεί η ανταγωνιστικότητα και η τεχνολογική κυριαρχία της Ευρώπης. Η Ευρώπη, όπως σημείωσε, έχει μια μακρά ιστορία καινοτομιών, αποτελεί την περιοχή ανάδειξης σημαντικών νεοφυών επιχειρήσεων τα τελευταία χρόνια, ενώ έχει και το πλεονέκτημα να διαθέτει μια μεγάλη δεξαμενή μορφωμένων ανθρώπων. «Τα τελευταία 10 χρόνια από την Ευρώπη έχουν προέλθει 70 μονόκεροι (εταιρείες με αποτίμηση άνω του 1 δισεκατομμυρίου) που έχουν δημιουργήσει περισσότερες από 2 εκατομμύρια θέσεις εργασίας» σημείωσε χαρακτηριστικά.
Ωστόσο, όπως πρόσθεσε, για την Ευρώπη μία πολύ σημαντική πρόκληση είναι η έλλειψη χρηματοδότησης σε μεγάλη κλίμακα, στην οποία δεν μπορεί να ανταποκριθεί. Μερικά νούμερα που παρέθεσε είναι ενδεικτικά του ελλείμματος: τα αμερικανικά VCs άνω των 600 εκατομμυρίων το 2023 ήταν επτά φορές περισσότερα από τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά, ενώ τα συνταξιοδοτικά ταμεία από τις ΗΠΑ έχουν επενδύσει σε γερμανικά startups περίπου 5 δισεκατομμύρια, όταν την ίδια στιγμή τα αντίστοιχα γερμανικά ταμεία έχουν επενδύσει μόλις 93 εκατομμύρια.
Η νομοθετική ρύθμιση στην Ευρώπη κινείται στη σωστή κατεύθυνση
Την άποψη ότι η νομοθετική ρύθμιση στην Ευρώπη κινείται με τρόπο έγκαιρο και προς τη σωστή κατεύθυνση, ως προς την προστασία της καινοτομίας εξέφρασε η Τάνια Πατσαλιά. Η Ευρώπη, όπως ανέφερε, προσπαθεί να ισορροπήσει το δίπολο που περιλαμβάνει τη διασφάλιση της ψηφιακής της κυριαρχίας και αυτονομίας και την προστασία / αποφυγή της υπερύθμισης.
Όμως, όπως σημείωσε η κα Πατσαλιά, η βασική ανησυχία της Ευρώπης είναι η ανάπτυξη τρίτων χωρών (ΗΠΑ, Κίνα). Πρόσθεσε ότι το 92% των δεδομένων των Ευρωπαίων πολιτών αποθηκεύονται εκτός Ευρώπης, γεγονός που συνιστά και απειλή για τα δεδομένα των πολιτών, αλλά και εμπόδιο για την ανάπτυξη των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων.
Στο περιβάλλον αυτό, η ρυθμιστική πολιτική της Ευρώπης κινείται πάνω σε τρεις βασικούς πυλώνες, που περιλαμβάνουν τα προσωπικά δεδομένα, την κυβερνοασφάλεια και την τεχνητή νοημοσύνη.
Η εξωστρέφεια είναι το ζητούμενο
Για την καινοτόμο επιχειρηματικότητα η εξωστρέφεια είναι το ζητούμενο, σύμφωνα με τον Αλέξανδρο Νούσια. Στο πλαίσιο της τοποθέτησής του ο κ. Νούσιας ανέφερε μερικά ενδεικτικά παραδείγματα που προέρχονται από τη δραστηριοποίηση του Envolve Entrepreneurship. Όπως ανέφερε, 37 επιχειρήσεις που συμμετείχαν στα προγράμματα του Envolve κατάφεραν μέσα από την εξωστρέφειά τους να αντλήσουν περισσότερα από 330 εκατομμύρια και να δημιουργήσουν χιλιάδες θέσεις εργασίας.
Στην αύξηση της εξωστρέφειας του ελληνικού οικοσυστήματος, όπως σημείωσε ο κ. Νούσιας, έχει παίξει σημαντικό ρόλο το ανθρώπινο δυναμικό της Ελλάδας που έφυγε στο εξωτερικό τα προηγούμενα χρόνια. «Το ανθρώπινο κεφάλαιο που έφυγε είτε επιστρέφει είτε αποτελεί αρωγό της ανάπτυξης του ελληνικού οικοσυστήματος» ανέφερε χαρακτηριστικά.
Η Ευρώπη στήνει το fund of funds
Κατά τη διάρκεια της δεύτερης τοποθέτησής του ο Γιώργος Πάσσαρης αναφέρθηκε στη νέα πρωτοβουλία European Tech Champion Innitiative – ETCI, η οποία υλοποιείται για να αντιμετωπίσει το έλλειμμα κεφαλαίων σε μεγάλη κλίμακα, που έχει αναγνωρίσει ότι υφίσταται η Ευρώπη. Το ETCI θα αποτελέσει το fund των funds, με προσφορές και επένδυση που προέρχεται από κράτη-μέλη. Ήδη, όπως σημείωσε, έχουν συγκεντρωθεί τα αρχικά κεφάλαια ύψους 4 δισεκατομμυρίων από πέντε χώρες της Ευρώπης, συν την επένδυση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας και του Ταμείου.
Τη λειτουργία του ETCI τρέχει το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων και στοχεύει άμεσα να επενδύσει σε 10-15 funds που θα επενδύσουν μεγάλα ποσά σε επιχειρήσεις. Ενδεικτικά, ο κ. Πάσσαρης έκανε λόγο για minimum ύψος 50 εκατομμυρίων ανά επένδυση.
Στο μέλλον, «στα επόμενα 5 χρόνια, ο στόχος είναι να δημιουργηθεί ένα επενδυτικό οικοσύστημα 10 δισεκατομμυρίων, που θα υποστηρίξει 35-40 funds σε όλη την Ευρώπη» ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Πάσσαρης. Όπως πρόσθεσε, η αντίδραση της αγοράς είναι πολύ θετική, έχουν έρθει επιπλέον 5 δισεκατομμύρια από θεσμικούς επενδυτές, ενώ και η Ελλάδα έχει εκδηλώσει το ενδιαφέρον της να συμμετέχει στη συγκεκριμένη πρωτοβουλία.
Η έλλειψη κεφαλαίων είναι η αιτία ή το σύμπτωμα;
Με αυτήν την… προβοκατόρικη ερώτηση ξεκίνησε τη δεύτερη τοποθέτησή του ο κ. Καββαδίας, απαντώντας αμέσως μετά ότι το κεφάλαιο πάει εκεί που υπάρχουν οι μεγαλύτερες αποδόσεις. Ο κ. Καββαδίας αναγνώρισε τη σημασία του προβλήματος των κεφαλαίων, όμως είναι εξίσου σημαντική και η καθαρότητα στρατηγικής των επιχειρήσεων, η οποία δεν είναι απαραίτητα δεδομένη.
Ανέφερε ότι υπάρχουν αρκετά παραδείγματα εταιρειών, που «είτε σε επίπεδο διοίκησης δεν είναι όλοι οι εμπλεκόμενοι ευθυγραμμισμένοι, είτε το μήνυμα της στρατηγικής δεν έχει περάσει στα χαμηλότερα στρώματα του ανθρώπινου δυναμικού, είτε σε επίπεδο διακυβέρνησης υπάρχουν σημαντικά ζητήματα». «Ναι, τα κεφάλαια είναι μια σημαντική πρόκληση, αλλά υπάρχουν πολλά ακόμα στοιχεία που πρέπει να αναπτύξουμε ως οικοσύστημα» κατέληξε.
Το ΑΙ Act δημιουργεί ένα περιβάλλον εμπιστοσύνης
Για την κα Πατσαλιά η ρύθμιση για την τεχνητή νοημοσύνη, το τελικό κείμενο της οποίας αναμένεται να επικαιροποιηθεί τις επόμενες ημέρες, είναι απαραίτητη, λόγω των άγνωστων προεκτάσεων της τεχνολογίας. Το ΑΙ Act, όπως ανέφερε, έρχεται να συμβιβάσει αντίρροπες δυνάμεις: την ανάπτυξη των εταιρειών και την προάσπιση των δικαιωμάτων των χρηστών, προσθέτοντας ότι οι αφηρημένες και γενικές διατάξεις των κανονισμών είναι αναπόφευκτο αποτέλεσμα της πρώτης νομοθετικής προσπάθειας ρύθμισης της Τεχνητής Νοημοσύνης.
Η κα Πατσαλιά απέρριψε τους ισχυρισμούς ότι το ΑΙ Act είναι μια αμυντική ρύθμιση, σημειώνοντας βέβαια ότι όλοι αναμένουμε να δούμε πως θα εφαρμοστεί στην πράξη.
«Σίγουρα οι κανόνες θα αποτελέσουν εμπόδιο για τις επιχειρήσεις, αλλά από την άλλη πλευρά δημιουργούν ένα περιβάλλον εμπιστοσύνης», που δημιουργεί μια κοινή αφετηρία για όλους, ανέφερε. «Είναι μια πρόκληση για την Ευρώπη» κατέληξε η κα Πατσαλιά.
Οι Έλληνες founders έχουν δείξει ότι μπορούν να προσελκύσουν ταλέντο
Στην έλλειψη ταλέντου που πιθανότατα θα παρουσιαστεί όσο μεγαλώνει το οικοσύστημα καινοτομίας στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, αναφέρθηκε στη δεύτερη τοποθέτησή του ο κ. Νούσιας. Σημείωσε ότι πρωτοβουλίες, όπως η tech και η talent visa που ανακοινώθηκαν πρόσφατα είναι θετικές και ανοίγουν το δρόμο σε δυναμικό εκτός Ευρώπης να έρθει και να εργαστεί στη χώρα μας και στις νεοφυείς επιχειρήσεις.
Παραθέτοντας το παράδειγμα της Blueground, o κ. Νούσιας σημείωσε πάντως ότι οι Έλληνες founders έχουν δείξει στο παρελθόν ότι μπορούν να προσελκύσουν ταλέντο από τη διεθνή δεξαμενή. «Μπορεί όταν ξεκίνησε η Blueground τη δραστηριότητά της στην Ελλάδα να είχαμε μια ανεργία της τάξεως του 20-25%, όμως όταν αναπτύχθηκε στις ΗΠΑ, το ποσοστό της ανεργίας εκεί ήταν μόλις 3-4%. Κι όμως σε αυτό το περιβάλλον, κατάφερε να προσελκύσει το ταλέντο για να στηρίξει την ανάπτυξή της» ανέφερε. «Χρειάζεται λοιπόν και μαεστρία για την προσέλκυση ταλέντου» κατέληξε ο κ. Νούσιας.
Καινοτομία στις ένοπλες δυνάμεις
Στο πρόγραμμα προώθησης της καινοτομίας και στις ένοπλες δυνάμεις της χώρας μας αναφέρθηκε στη δεύτερη τοποθέτησή του ο Παντελής Τζωρτζάκης. Κάτι ανάλογο έχει υλοποιηθεί άλλωστε στις ΗΠΑ πριν από μερικές δεκαετίες, καθώς η Silicon Valley στηρίχθηκε και στο οικοσύστημα και τις λύσεις αναπτύχθηκαν γύρω από τον αμερικανικό στρατό. Το ίδιο και στο Ισραήλ.
Όπως σημείωσε, το πρόγραμμα «Ατζέντα 2030» του Υπουργείου Άμυνας αποτελεί μια πολύ σημαντική προσπάθεια, με πολλαπλά οφέλη για το ελληνικό οικοσύστημα καινοτομίας και ήδη ο ίδιος βρίσκεται σε στενή συνεργασία για την υλοποίησή του με το Υπουργείο.
Συμπληρώνοντας προηγούμενες τοποθετήσεις ο κ. Τζωρτζάκης αναφέρθηκε στην απαραίτητη στροφή των επενδύσεων και σε deep tech επιχειρήσεις, όπως επίσης και στην ανάγκη επενδύσεων υψηλού ρίσκου, που συνιστούν ένα πολύ μικρό ποσοστό του συνόλου των επενδύσεων στην Ευρώπη. «Τα αμερικανικά συνταξιοδοτικά ταμεία είναι υποχρεωμένα να επενδύσουν το 5% των κεφαλαίων τους σε υψηλού ρίσκου επενδύσεις» ανέφερε χαρακτηριστικά, κλείνοντας τη συζήτηση του πάνελ.
