«Οι έξυπνες πόλεις είναι οι νοήμονες πόλεις της θετικότητας και της χαρούμενης ενέργειας. Όχι ένας αποθηκευτικός χώρος τεχνολογιών, αλλά οι πόλεις της διαφορετικότητας, της αγάπης, της ζωής, της ομορφιάς, της αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της ανεκτικότητας και της ισότητας» – Amit Ray.
Υπάρχει μια διαδεδομένη παρανόηση και το σχετικό κλισέ γύρω από τις «έξυπνες πόλεις». Με τον όρο αυτό πολλοί εννοούν την ευρεία χρήση τεχνολογικών λύσεων που εντάσσονται στη ζωή της πόλης …και έως εκεί. Έξυπνα φανάρια, έξυπνες στάσεις που σε ειδοποιούν, αυτοκινούμενα οχήματα, έξυπνους αισθητήρες παντού και πολλές -μα πάρα πολλές- εφαρμογές.
Βεβαίως όλα αυτά εντάσσονται στη σύγχρονη εποχή, αλλά αναρωτιέμαι, αρκούν τόσα έξυπνα εργαλεία για να ζούμε σε ομορφότερες, καλύτερες, πιο βιώσιμες και ανεκτές πόλεις; Ποιός τα χειρίζεται; Τι συμπεράσματα εξάγει; Πως είναι δυνατόν να έχουμε -στην έξυπνη πόλη- πρόσβαση σε τόσα πολλά big data και να μην αλλάζει τίποτα στις πόλεις μας; Ζούμε μάλλον πάρα πολλά χρόνια στην εποχή του «κλείσε την λακκούβα» και αν «κάνει έργο ο Δήμαρχος»…
Κάντο όπως η Βαρκελώνη
Η Βαρκελώνη είναι ένα έξοχο ερέθισμα για να σκεφτούμε πιο καθαρά. Είναι παράδειγμα μιας πόλης που καταβάλει μακροχρόνιες προσπάθειες για την υλοποίηση της ιδέας πως είναι, λειτουργεί και δίνει εμπειρίες μια έξυπνη πόλη. Είναι λιμάνι με ισχυρή βιομηχανική και επιχειρηματική ιστορία – αυτό εγγυάται γνώση, έρευνα και επιχειρείν. Είναι μαζί όμως και κέντρο τεχνών και πολιτισμού (καλός ο Γκαουντί που της φέρνει τουρισμό). Διαθέτει μια παραγωγική διαδικασία τόσο πολυδιάστατη, που σε κάθε σημείο της πόλης παρατηρείς υπηρεσίες, πολιτικές, δράσεις και …τεχνολογία που όμως όλα τα παραπάνω εξυπηρετούν τους πολίτες και τους τουρίστες. Μήπως, ας πούμε, τα έχει αυτά συνδυαστικά ο Πειραιάς;
Αν ψάξεις με τον όρο καινοτομία στο διαδίκτυο, θα ανακαλύψεις πως η έξυπνη Βαρκελώνη καταθέτει κάθε χρόνο νέα προγράμματα προς Ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, όπου δεν ξεχωρίζεις δημόσιο και ιδιωτικό τομέα – συνεργάζονται. Η πόλη δεν στηρίζεται σε ένα πυλώνα μόνο.
Η Βαρκελώνη προωθεί και προσελκύει ανταγωνιστικές και νέες καινοτόμες εταιρίες, υιοθετεί την τεχνολογία σε κάθε μορφή διοίκησης και στην οικονομική ανάπτυξη με βιώσιμο τρόπο, ακόμη κι αν αυτό είναι ένα μικρό κομμάτι εσόδων του λούνα παρκ που χρηματοδοτεί ανταποδοτικά δημοτικές δράσεις για τους πολίτες. Είναι πολύ διαφορετικό όραμα, απ’ αυτό που ζούμε στις Ελληνικές πόλεις: η ανάπτυξη να συμπορεύεται με την κοινωνική ευημερία και την περιβαλλοντική προστασία…και προσέξτε! …από το Δήμο Βαρκελώνης.
Οι πόλεις είναι ζωντανά οικοσυστήματα
Μην κοροϊδευόμαστε, επειδή η Ελλάδα και κάποιες εταιρίες επιδοτήθηκαν -με πόρους ΕΕ- για τη δημιουργία των δικτύων οπτικών ινών (και ας παραμένουμε ακόμη πολύ χαμηλά στη ψηφιακή διείσδυση). Δεν θα γίνουν ξαφνικά οι… πόλεις μας πιο «έξυπνες».
Έξυπνη είναι η πόλη όπου όλες οι υπηρεσίες, προσβάσεις, και δράσεις της είναι οργανωμένες έξοχα σαν ένα δίκτυο νευρώνων που όλοι και όλα συνεργάζονται μεταξύ τους σαν ένα ζωντανό οικοσύστημα. Το οικοσύστημα αυτό είναι σχεδιασμένο να κάνει τους πολίτες, τουρίστες, καταναλωτές, εργαζόμενους και επιχειρηματίες -όλους μαζί- να χαίρονται που ζουν σε αυτές. Ο πολίτης της Στοκχόλμης δεν ξέρει ποιος το οργάνωσε, αλλά χαίρεται που μόλις αγοράσει σπίτι μπαίνει σε ένα website-υπηρεσία για να συγκρίνει όλους τους παρόχους και να επιλέξει: ποιος δίνει αέριο, internet, τηλεφωνία πως και πόσο.
Ο πολίτης της Σεούλ που καλείται να ψηφίσει ‘live’ τα σχέδια των δημοτικών υπηρεσιών -μέσω μιας εφαρμογής- πριν παρθούν αποφάσεις δεν νοιάζεται ποιος πολιτικός συνδυασμός διοικεί. Ξέρει απλά πως οι φόροι του πιάνουν τόπο, πως η γνώμη του μετράει και γνωρίζει πως «περπατά» η πόλη που ζει. Μην ακούσω κανένα να μου πει, πως έχουμε κι εμείς Διαύγεια…please!
Τι επιδιώκει μια «έξυπνη πόλη» (που θέλεις να ζεις / πηγαίνεις / ταξιδεύεις σε αυτή…)
Η έξυπνη πόλη δεν επενδύει γενικά και αόριστα στην τεχνολογία. Θέλει να φτιάξει ένα μεγάλο αποτύπωμα, να προβάλλει ένα αφήγημα που θα ελκύει όλο και περισσότερη προσοχή, επισκεψιμότητα και θετική φήμη για την πόλη. Ξεχωρίζουν οι φράσεις-κλισέ:
1. Είναι ωραία να ζεις εκεί
Σκεφτείτε πόλεις που παρέχουν στους κατοίκους καθαρές και υγιεινές συνθήκες διαβίωσης με μειούμενη ατμοσφαιρική ρύπανση και κυκλοφοριακή συμφόρηση. Καλά σκεφτήκατε, οι πόλεις που έχουν μπόλικο πράσινο είναι πιο κοντά σε αυτό. Για ποιο άλλο λόγο είναι ωραία να ζεις εκεί; Γιατί δεν χάνεις χρόνο, αφού όλες οι υπηρεσίες της πόλης είναι ΜΙΑ ψηφιακή υποδομή εύκολα διαθέσιμη ανά πάσα στιγμή και οπουδήποτε. Αν «είναι ωραία να ζεις εκεί», τότε έχεις εκεί όλο τον κόσμο των τουριστών, των οικονομικών μεταναστών-επιχειρηματιών, των γονέων που επιλέγουν με κριτήρια για τα παιδιά τους και έτσι η πόλη ανθίζει και μεγαλώνει σε ρόλο και σημασία.
2. Είναι ωραία να εργάζεσαι εκεί
Οι άνθρωποι που ήδη επιχειρούν, ή όσοι κάνουν σχέδια για το μέλλον, ή όσοι αναζητούν εργασιακούς προορισμούς σκέφτονται πολύ σοβαρά σε ποια πόλη πηγαίνουν να εργαστούν και να στήσουν τη ζωή τους. Εκτός από ένα μείγμα φήμης και αντιλαμβανόμενης ποιότητας ζωής αναζητούν τις πόλεις που τους παρέχουν τις κατάλληλες και πιο σύγχρονες υποδομές —ενέργεια, τηλεπικοινωνίες, συνδεσιμότητα, δημόσιες υπηρεσίες, μεταφορές— για να ανταγωνίζονται σε παγκόσμιο επίπεδο και να βρίσκονται σε θέσεις εργασίας υψηλής σημασίας και ποιότητας. Η φήμη των City, Σίδνεϊ, Νέας Υόρκης, Τορόντο, Κέιπ Τάουν είναι διαβατήριο για άλλες τόσες ακόμη αναπτυξιακές προοπτικές που έχει η κάθε πόλη…και άρα οι άνθρωποί της.
3. Η βιώσιμη πόλη έχει ιστορία, έχει μέλλον
Είναι οι πόλεις που είναι βιώσιμες, καθαρές, ασφαλείς, που προστατεύουν και αναδεικνύουν τα μνημεία τους, που αξιοποιούν κάθε σημείο τους σαν ζωντανό έκθεμα. Είναι οι πόλεις που παρέχουν, χωρίς να κλέβουν από τις επόμενες γενιές. Αντί για τσιμέντο, επενδύουν σε πράσινο. Επενδύουν σε πολιτιστικές και γνωστικές δράσεις. Σκέφτομαι ένα παρατημένο κτίριο στην Καστοριά που κάποτε ήταν το κέντρο της γούνας…κι αν αυτή η πόλη γινόταν τώρα η πόλη της λίμνης; Τι θα σήμαινε αυτό για τις υπηρεσίες, τον τουρισμό, τις πανεπιστημιακές σχολές της, τις ομάδες πρωταθλητών που θα πήγαιναν για να αθληθούν εκεί; Απλά, αναρωτιέμαι.
Ποιες παράμετροι μετρούν και χαρακτηρίζουν την «έξυπνη πόλη»
Τα κριτήρια των έξυπνων πόλεων όπως τα δίνουν οι διεθνείς φορείς είναι απογοητευτικά για τις πόλεις που ζούμε σήμερα:
Ανοιχτή, διαφανής διακυβέρνηση: ενδυνάμωση θεσμών διαφάνειας και διαρκής πληροφόρηση όλων των κατοίκων επί των δημόσιων διαδικασιών, με την παράλληλη ενίσχυση της ενεργούς συμμετοχής τους στις αλλαγές και υπηρεσίες της πόλης.
Πληροφόρηση: κάθε υπηρεσία, διεύθυνση, τομέας, και δημόσιο πρόσωπο ενισχύει τη διαφάνεια, τη διαρκή λογοδοσία (έχετε μήπως δει να δημοσιεύουν ανοιχτά δεδομένα οι πόλεις, ή η φορείς κοινωνικής συνοχής;) και την αποτελεσματικότητα των υπηρεσιών και διαδικασιών, ενώ ενθαρρύνει τη χρήση των δημόσιων δεδομένων από όλους τους πολίτες. To gov.gr είναι ένα τέτοιο παράδειγμα, αλλά δεν μπορεί να περιλάβει τον μικρόκοσμο του πολίτη μιας πόλης. Αυτό πρέπει να το κάνουν οι υπηρεσίες των Δήμων.
Συνεργασίες δημόσιου και ιδιωτικού τομέα ιδιαίτερα μεταξύ επιχειρήσεων και πανεπιστημιακών ιδρυμάτων για την προώθηση της έρευνας και της ανάπτυξης νέων καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών που προσελκύουν νέα μυαλά. Οι συνεργασίες στη Βαρκελώνη έχουν προχωρήσει και στη βιωσιμότητα των τοπικών επιχειρήσεων (αν δεν πηγαίνουν καλά…κάτι θα μαραζώσει).
Υποδομές: όλες δίνουν άμεση πρόσβαση σε πληροφορία, προσβάσιμες σε όλους τους πολίτες, εξάγουν δεδομένα για να αλλάζει η πόλη (πχ. συγκοινωνίες), ενημερώνουν ‘live’ για τη λειτουργία τους, και είναι υπεύθυνες οντότητες να αποζημιώνουν ζημίες που δημιουργούν στη ζωή μας.
Υπηρεσίες: αξιοποιούν κάθε ψηφιακό μέσο για να έχει εμπρός του ο πολίτης, ο επιχειρηματίας, ο μετακινούμενος, ο γονέας όλη την πληροφόρηση και να γλυτώνει χρόνο, χρήμα και ψυχική κούραση. Παράδειγμα: η συγκέντρωση και επίλυση καταγγελιών, προτάσεων ή παραπόνων πολιτών είναι κομμάτι της ζωής τους στην πόλη.
Έξυπνες (πραγματικά) μεταφορές: συχνή αναδιάρθρωση λεωφορειακού δικτύου βάσει μετρήσιμων στοιχείων, έξυπνο σύστημα στάθμευσης (που ειδοποιεί), προώθηση ηλεκτροκίνησης ή/και υβριδικών οχημάτων, οθόνες πληροφόρησης που τροφοδοτούνται από ηλιακά panels, ποδηλατόδρομοι ή/και ενοικιαζόμενα ποδήλατα, διαδρομές της πόλης που προσφέρουν περπάτημα-φύση-χαλάρωση.
Μείωση κατανάλωσης ενέργειας για καλύτερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Αν δεν βιώναμε την πρόσφατη ενεργειακή κρίση, ίσως, η Ευρώπη να καθυστερούσε να αγκαλιάσει την ηλεκτροκίνηση, τον έξυπνο φωτισμό, τη συλλογή σειράς περιβαλλοντικών πληροφοριών, τα ενεργειακά αυτόνομα σπίτια (και γιατί όχι οικοδομικά τετράγωνα) και την αυξανόμενη κατασκευή βιοκλιματικών κτιρίων. Σε αυτό τον τομέα εντάσσονται όλα τα συστήματα θέρμανσης-ψύξης και η τηλε-διαχείριση άρδεσης και καλλιεργειών που μειώνουν καύσιμα, κούραση, κόστη…
Διαχείριση απορριμμάτων και κυκλική οικονομία: η Ελλάδα έκανε ένα σημαντικό βήμα με τις μονάδες διαχείρισης αποβλήτων κοντά στα μεγάλα αστικά κέντρα, αλλά έχουμε ακόμη δρόμο για να φτάσουμε σε καθαρότερες πόλεις, όπου οι επιχειρήσεις της θα δίνουν πρώτες το καλό παράδειγμα. Έχουμε δρόμο για την κυκλική οικονομία (φανταστείτε πως το 80% των αποβλήτων είναι από τα οργανικά τρόφιμά μας και εμείς συζητούμε το 20% που είναι τα υλικά συσκευασίας).
«Smart is not just a word; it’s an attitude».
Ogwo David Emenike
Νέες δεξιότητες: οι έξυπνες πόλεις επανεκπαιδεύουν τοπικό πληθυσμό για την ενίσχυση των εμπειριών των τουριστών, τις αλλαγές της οικονομίας, και τη δημιουργία νέων επιχειρήσεων. Θα έχετε ακούσει τόσα ιστορικά παραδείγματα «μαράζωσε η πόλη» γιατί άλλαξε το οικονομικό της μοντέλο
Κίνητρα για αστικό περιβάλλον και την καινοτομία: Κάποτε η χώρα μας γέμισε ΒΙ.ΠΕ. Σήμερα βρισκόμαστε στην εποχή όπου μια παλιά συνοικία επιδοτείται για να αλλάξει χαρακτήρα και εκεί να δημιουργηθούν προγράμματα ενθάρρυνσης νέων επιχειρηματιών, φορέων, δράσεων. Αυτή η νέα οπτική ζωντανεύει τις πόλεις.
Οι έξυπνες πόλεις έχουν μια κεντρική ατζέντα που βλέπει στο μέλλον
Για αυτό έγραψα στην αρχή πως δεν γινόμαστε «έξυπνη πόλη» επειδή φτιάξαμε website, ή σκάφτηκε η λωρίδα των οπτικών ινών. Χρειάζεται α) ηγεσία, β) τεχνογνωσία (το πιο εύκολο, υπάρχει παντού) και γ) δυνάμεις συνεργασίας.
Δεν είναι το ίδιο να φτιάξει μια εφαρμογή μια ιδιωτική επιχείρηση με το να είναι η εφαρμογή αυτή ενταγμένη στο μικρό τοπικό πορταλ της πόλης που ζεις. Δεν μπορεί ένα δημοτικό συμβούλιο να ασχολείται με λακκούβες ή φύτευση δέντρων χωρίς να έχει λύσει το πρόβλημα μετακίνησης μέσα στην πόλη. Τα παραδείγματα είναι πολλά, τα ξέρετε και τα ζείτε όπως όλοι μας στις ελληνικές πόλεις. Έχουμε δρόμο ακόμη (ελπίζω όχι πολύ…).
