Όχι μόνο «μια αγάπη για το καλοκαίρι».

Αυτό το καλοκαίρι ομολογώ ότι έκανα τις μεγαλύτερες διακοπές της ζωής μου: ενάμισι με δύο μήνες έμεινα στην Κρήτη, μακριά από την Αθήνα. Δεν ξέρω τι με έπιασε, ίσως μανία φυγής μετά τον αποκλεισμό που προκάλεσε ο κορωνοϊός τα προηγούμενα δύο χρόνια. Ήταν όμως και κάτι άλλο. Συνειδητά προσπάθησα να διαπιστώσω αν μπορώ να το κάνω. Αν πράγματι μπορώ να λείψω από το γραφείο μου, είτε στην Αθήνα είτε στις Βρυξέλλες, για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα (εννοείται, σε συνθήκες που όλοι οι υπόλοιποι είναι στα γραφεία τους, όχι με υποχρεωτικό εγκλεισμό κορωνοϊού!) χωρίς να δημιουργηθεί επαγγελματικό πρόβλημα. Φυσικά, κάτι τέτοιο εξαναγκάζει σε καθημερινή τηλε-εργασία. Με ανάγκασε, δηλαδή, να ζήσω για αυτό το μικρό χρονικό διάστημα σαν ένας εσωτερικός ψηφιακός νομάς.

Η εμπειρία του καλοκαιριού

Λοιπόν, το πράγμα λειτούργησε μια χαρά! Αν εξαιρέσω το πληκτρολόγιο και την οθόνη μου (πόσες ώρες να δουλέψει πια κανείς συνεχόμενα πάνω σε ένα laptop), άλλη έλλειψη δεν διαπίστωσα. Κατάφερα δηλαδή και σχεδόν δίμηνες διακοπές να κάνω και να συνεχίσω, έστω και με ηπιότερο ρυθμό, τις εργασίες μου.

Η αλήθεια είναι ότι το είδος της δουλειάς μου επιτρέπει κάτι τέτοιο. Εργάζομαι αποκλειστικά πάνω σε υπολογιστή, όλα τα αρχεία μου είναι ψηφιακά (ή, τελοσπάντων, μπορούν να ψηφιοποιηθούν), οι συναντήσεις μπορεί να γίνουν με τηλεδιάσκεψη, και αν κάτι συμβεί και απαιτηθεί φυσική παρουσία υπάρχουν συνεργάτες να με βοηθήσουν. Έτσι, η τηλε-εργασία είναι πιο εύκολη για εμένα από κάποιον, για παράδειγμα, που εργάζεται σε κατάστημα ή που βλέπει ασθενείς ή που γενικά πρέπει να έρχεται καθημερινά σε άμεση επαφή με το κοινό.

Σε κάθε περίπτωση, το πείραμα πέτυχε. Φαίνεται ότι, για όσους από εμάς έχουμε την τύχη (ή την ατυχία, αφού όποιος μπορεί να τηλε-εργαστεί μπορεί και να απαντά στα e-mails του τα μεσάνυχτα…) να εργαζόμαστε σε αντίστοιχο τομέα, το να ζήσουμε σαν εσωτερικοί ψηφιακοί νομάδες είναι εφικτό. Μπορούμε δηλαδή να μένουμε οπουδήποτε στην Ελλάδα ενώ ταυτόχρονα εργαζόμαστε σε κάποιο μεγάλο αστικό κέντρο, μακριά από τον τόπο διαμονής μας. Η τεχνολογία υπάρχει, το ίδιο όμως και η εργασιακή κουλτούρα, αφού πλέον κανείς δεν παραξενεύεται αν η συνάντηση γίνει με τηλεδιάσκεψη και όχι δια ζώσης.

Οι αλλαγές που φέρνουν οι εσωτερικοί ψηφιακοί νομάδες

Όμως, αυτή η διαπίστωση οδηγεί σε σκέψεις. Αν είναι έτσι τα πράγματα, αυτό που εγώ μπορώ να το κάνω για δύο μήνες τον χρόνο κάποιος άλλος μπορεί να το κάνει για περισσότερους. Ή και μόνιμα. Μετακομίζοντας, στην ουσία, από τα αστικά κέντρα στην επαρχία. Τι συνέπειες θα είχε κάτι τέτοιο;

Προφανώς δεν είναι εδώ ο χώρος, ούτε ίσως και το μέσο, για ανάλυση ενός τέτοιου ευρύτατου θέματος. Κάποια πράγματα όμως εύκολα γίνονται αντιληπτά. Αφενός θα άλλαζε ο πληθυσμιακός χάρτης της χώρας. Οι εσωτερικοί ψηφιακοί νομάδες προτιμούν την επαρχία από τα αστικά κέντρα – δεν βγάζει άλλωστε ιδιαίτερο νόημα να αλλάξεις μια πόλη με μια άλλη. Έτσι, απομακρυσμένα χωριά και ξεχασμένες παραλίες πιθανότατα θα έβρισκαν νέους κατοίκους, ακόμα και τους δύσκολους μήνες του χειμώνα.

Δεύτερο, θα άλλαζε η τοπική οικονομία. Χωρίς να στηρίζομαι στην παραδοχή ότι οι εσωτερικοί ψηφιακοί νομάδες είναι συχνά καλοπληρωμένοι επαγγελματίες, και πάλι, ανεξαρτήτως των εισοδημάτων τους, γεγονός θα παρέμενε ότι θα έφερναν νέο χρήμα στον τόπο της επιλογής τους. Χρήμα που δεν θα παράγεται εκεί αλλά όμως θα ξοδεύεται εκεί.

Τρίτο, θα άλλαζε και η τοπική κοινωνία. Και πάλι χωρίς να κάνω ελιτίστικες παραδοχές, γεγονός παραμένει ότι τα επαγγέλματα που επιτρέπουν τους εσωτερικούς ψηφιακούς νομάδες είναι επαγγέλματα που απαιτούν εξοικείωση με τις νέες τεχνολογίες, με τον ψηφιακό κόσμο και το ίντερνετ, τελικά με τη γνώση.

Και οι ίδιοι οι εσωτερικοί ψηφιακοί νομάδες; Εκείνοι άραγε πως θα ένιωθαν; Θα περνούσαν καλά με την επιλογή τους; Απάντηση κοινή για όλους προφανώς δεν υπάρχει. Το μόνο που μπορώ να καταθέσω, από προσωπική εμπειρία, είναι ότι ένιωσα τουλάχιστον περίεργα όταν μετά από τηλεδιάσκεψη με συναδέλφους από όλον τον κόσμο που κράτησε όλη μέρα βγήκα από το σπίτι μου και πήγα αμέσως στην παραλία. Ένιωσα ότι ζούσα σε μια φούσκα, ότι αιωρούμουν εκτός της κοινωνίας γύρω μου. Φαντάζομαι όμως ότι αυτό συνέβη επειδή το έκανα για πρώτη φορά, και ότι μετά συνηθίζει κανείς. Ή και όχι.

Από την άλλη μεριά, προσοχή θα πρέπει βέβαια να δοθεί και στο αντίστροφο φαινόμενο: Αν κάποιοι κάτοικοι αστικών κέντρων μπορούν να γίνουν εσωτερικοί ψηφιακοί νομάδες τότε πολύ εύκολα όσοι ήδη ζουν στην επαρχία μπορούν να δουλέψουν, εξ αποστάσεως, σε αστικά κέντρα. Κάτι τέτοιο θα ήταν ακόμα καλύτερο, αφού η μετακόμιση πάντα δημιουργεί ανασφάλεια. Από όσο γνωρίζω, ενώ η επαρχία έχει εκμεταλλευτεί το ηλεκτρονικό εμπόριο με ενθουσιασμό (δείτε, για παράδειγμα, που έχουν έδρα πολλά από τα online φαρμακεία) η παροχή εξ αποστάσεως εργασίας ή υπηρεσιών δεν έχει προχωρήσει το ίδιο καλά.

Κίνητρα για εσωτερικούς ψηφιακούς νομάδες

Οι εσωτερικοί ψηφιακοί νομάδες είναι μια έννοια που, από όσο γνωρίζω τουλάχιστον, δεν έχει απασχολήσει και πολύ την Πολιτεία. Για τους ψηφιακούς νομάδες αποκτήσαμε πρόσφατα νομοθεσία, με φορολογικά κίνητρα κλπ., όμως όλα αυτά αφορούν μόνο τους αλλοδαπούς. Εξίσου, η τηλε-εργασία για τους Έλληνες πρόσφατα ρυθμίστηκε σε μεγάλο βαθμό – και όχι μόνο από το αρμόδιο υπουργείο. Όμως τίποτα από αυτά τα δύο δεν έχει άμεση σχέση με τους εσωτερικούς ψηφιακούς νομάδες. Αν οι τελευταίοι μας νοιάζουν, επειδή τελικά θεωρούμε ότι η ύπαρξή τους είναι κάτι καλό, τότε θα πρέπει να λάβουμε μέτρα για να τους ενισχύσουμε. Οι υποδομές προφανώς είναι το άλφα και το ωμέγα, αφού χωρίς ίντερνετ δεν γίνεται τίποτα. Τα αεροδρόμια και οι εθνικές οδοί επίσης βοηθούν. Όμως και φορολογικά ή άλλα κίνητρα δεν θα έβλαπταν.

Μπορεί η Πολιτεία να μην έχει πολύ-ασχοληθεί με αυτό το θέμα, όμως η «φυγή σε ένα νησί όταν πάρω σύνταξη» έχει απασχολήσει πολλούς, και μάλιστα όχι αναγκαστικά μεσήλικες. Όμως πλέον αυτό για κάποιους από εμάς ίσως να έχει αλλάξει. Η τεχνολογία και η ψηφιακή ζωή δίνουν πια τη δυνατότητα να μην περιμένουμε ούτε το επόμενο καλοκαίρι αλλά ούτε και τη σύνταξη για να πάμε, επιτέλους, στο νησί.