Αντιστάσεις στην τοπική κοινωνία, ευαίσθητες ισορροπίες για την κυβέρνηση. Ό,τι συμβαίνει πραγματικά στην Αστυπάλαια, όπως το ζήσαμε κατά την επίσκεψή μας στο νησί.
Την περασμένη Πέμπτη 5 Μαΐου τα φώτα της δημοσιότητας στράφηκαν ξανά στην Αστυπάλαια όπου εξελίσσεται ένα σημαντικό παγκοσμίως project μετασχηματισμού του νησιού σε «πράσινο», «βιώσιμο» και «έξυπνο» με τη συμμετοχή της Ελληνικής Κυβέρνησης και του Ομίλου Volkswagen, στο υψηλότερο μάλιστα επίπεδο. Η ενεργή συμμετοχή του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη και του CEO της Volkswagen Herbert Diess είναι ένας ιδιαίτερα ισχυρός συμβολισμός.
Στην αρχική διακήρυξη του προγράμματος πριν έναν ακριβώς χρόνο είχαν τεθεί 4 βασικοί άξονες, για τον μετασχηματισμό της Αστυπάλαιας σε «πράσινο» νησί:
- Ηλεκτροκίνηση οχημάτων
- Έξυπνη κινητικότητα
- Φόρτιση και ενέργεια
- Αυτόνομη οδήγηση
Ο Πρωθυπουργός και ο Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της Volkswagen επέστρεψαν στο νησί για τον ετήσιο απολογισμό και για να ανακοινώσουν τα επόμενα βήματα. Και του χρόνου τέτοιο καιρό, θα γίνει το ίδιο.
Τον Ιούνιο του 2021 το εγχείρημα ξεκίνησε με το κράτος να ανακοινώνει επιδότηση 40% για την αγορά οχήματος, πρόσθετη επιδότηση για απόσυρση και την Volkswagen να συνεισφέρει με εκπτώσεις αρκετά γενναίες ώστε η τελική τιμή απόκτησης ενός αυτοκινήτου να φτάνει ως και κάτω από το μισό της κανονικής του τιμής. Ενέργεια που αφορά τον πρώτο από τους 4 άξονες. Το αποτέλεσμα αυτής ήταν στο 12μηνο να αγοραστούν 8 ηλεκτρικά αυτοκίνητα και 4 e-scooters, ενώ αντικαταστάθηκαν και 7 κρατικά οχήματα (Αστυνομίας, Λιμενικού και Πολιτικής Αεροπορίας) με ηλεκτρικά. Ο στόχος για πλήρη εξηλεκτρισμό του στόλου οχημάτων του νησιού ως το 2025 παραμένει. Στον ίδιο άξονα εντάσσονται και οι έξι διπλοί φορτιστές, δωρεάν δημόσιας πρόσβασης, για την ώρα.
Που βρισκόμαστε;
Αυτά έγιναν τους πρώτους 12 μήνες. Και προετοιμάστηκε το έδαφος για τις εξελίξεις που ανακοινώθηκαν την περασμένη εβδομάδα και αφορούν το διάστημα Ιούνιος 2022 – Ιούνιος 2023, και τους υπόλοιπους άξονες: “Έξυπνη κινητικότητα” και “Φόρτιση και ενέργεια”.
Σε ό,τι έχει να κάνει με τον πυλώνα της Έξυπνης Κινητικότητας, ανακοινώθηκε η έναρξη πιλοτικής λειτουργίας της εφαρμογής astyMOVE, δηλαδή της υπηρεσίας astyGO όπως λέγεται στο νησί το car sharing με ηλεκτρικά οχήματα (αυτοκίνητα, scooters ή ποδήλατα). Και της υπηρεσίας AstyBUS, μιας μορφής on demand δημόσιας συγκοινωνίας χωρίς συγκεκριμένα δρομολόγια. Ο στόχος των παραπάνω είναι η κάλυψη των μεταφορικών αναγκών με λιγότερα οχήματα σε κίνηση. Χωρίς την ανάγκη ιδιοκτησίας οχήματος. Με αποτέλεσμα αποσυμφόρηση της κυκλοφορίας και χαμηλότερη περιβαλλοντική επιβάρυνση.
Σχετικά με τη φόρτιση και την ενέργεια, ανακοινώθηκε η έναρξη λειτουργίας φωτοβολταϊκού σταθμού που καλύπτει τις ανάγκες φόρτισης των ηλεκτρικών οχημάτων. Και η εκκίνηση της διαδικασίας προκήρυξης του διαγωνισμού για τη δημιουργία υβριδικού σταθμού παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ με δυνατότητα αποθήκευσης της ενέργειας σε μπαταρίες, ο οποίος μελλοντικά θα καλύψει τις ανάγκες του νησιού ως και κατά 80%.
Κάτι κινείται, αλλά δεν είναι αρκετό
Από τα παραπάνω βλέπουμε ότι όντως έχουν γίνει κάποια βήματα. Αλλά είναι μάλλον διστακτικά. Τα οχήματα που πουλήθηκαν είναι λίγα και ο ρυθμός αντικατάστασης των συμβατικής τεχνολογίας ΙΧ με ηλεκτρικά είναι χαμηλός. Από την άλλη, έχει νόημα να ζητάμε περισσότερα όταν το ρεύμα στο νησί παράγεται καίγοντας ντίζελ; Η έναρξη της λειτουργίας του φωτοβολταϊκού σταθμού που καλύπτει τις ανάγκες φόρτισης των δημόσιας τουλάχιστον χρήσης ηλεκτρικών οχημάτων είναι ένα πολύ μικρό βήμα για ένα νησί που θέλει να μηδενίσει το περιβαλλοντικό του αποτύπωμα. Και χρειάστηκε ένας χρόνος για να γίνει. Και αν αυτό που ακούσαμε την περασμένη βδομάδα είναι η έναρξη της διαδικασίας προκήρυξης του διαγωνισμού για τον υβριδικό σταθμό ενέργειας, προσέξτε, η έναρξη του διαγωνισμού, όχι η έναρξη κατασκευής του, καταλαβαίνει κανείς πόσο μακριά είμαστε από την υλοποίησή του. Ειδικά αν στην εξίσωση βάλουμε την πιθανότητα εκλογών στους επόμενους μήνες.
Η εφαρμογή είναι σε λειτουργία, μπορεί ήδη κανείς να την κατεβάσει. Ήδη οι πρώτοι τουρίστες στο νησί την έχουν χρησιμοποιήσει. Μένει να δούμε την επιτυχία της στο peak της τουριστικής κίνησης, αλλά ξέρουμε ότι είναι ήδη δοκιμασμένη στη Βαρκελώνη από την SEAT, για τις υπηρεσίες car και scooter sharing, σε μια πολύ μεγάλη βάση χρηστών. Οπότε λογικά από τεχνικής άποψης αυτό θα πάει καλά.
Αυτό που σίγουρα για την ώρα πάει καλά είναι η ζωή με ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο στην Αστυπάλαια. Οι αποστάσεις έτσι κι αλλιώς δεν είναι μεγάλες, ενώ με 12 δημόσιες πρίζες για 15 οχήματα, πρόβλημα φόρτισης δεν θα υπάρξει.
Αντιστάσεις στην τοπική κοινωνία και ευαίσθητες πολιτικές ισορροπίες
Ακούς τον ψίθυρο από τα πρώτα λεπτά που προσγειώνεσαι στο νησί. Οι κάτοικοι ακούν πολλά, αλλά δεν έχουν δει στην τσέπη τους άμεσο όφελος. Τουλάχιστον όχι στους τομείς που τους ενδιαφέρει. Και αυτό τους κάνει διστακτικούς. Η δυνατότητα αγοράς ενός ηλεκτρικού αυτοκινήτου στη μισή τιμή, αλλά όχι ενός αγροτικού pick-up, αυτό δηλαδή που είναι το εργαλείο της δουλειάς τους στη γεωργία και στην κτηνοτροφία, δεν τους λέει και πολλά.
Ακόμη και μέλη της κυβερνητικής αποστολής σε off the record συζητήσεις που είχαμε, παραδέχονται ότι οι ντόπιοι έχουν αντιστάσεις. Το γνωρίζουν ότι η προοπτική εγκατάστασης φωτοβολταϊκών πάρκων και κυρίως ανεμογεννητριών δεν είναι καθόλου δημοφιλής μεταξύ των κατοίκων. Στις ομιλίες τους, τόσο ο δήμαρχος όσο και ο Πρωθυπουργός ήταν πολύ προσεκτικοί με τις διατυπώσεις για το συγκεκριμένο θέμα. Ο κ. Νίκος Κομηνέας τόνισε πολλές φορές ότι η απόλυτη προτεραιότητα είναι να μην αλλοιωθεί ούτε κατ’ ελάχιστο το φυσικό περιβάλλον και ο παραδοσιακός χαρακτήρας του νησιού.
Αυτό μπορεί κανείς να υποθέσει ότι αφορά όχι μόνο το φυσικό περιβάλλον, αλλά και τη σύγκρουση συμφερόντων με συγκεκριμένους επαγγελματίες, όπως οι ενοικιάσεις αυτοκινήτων, τα ταξί και οι μεταφορές ανθρώπων προς και από το λιμάνι, το αεροδρόμιο και τα ξενοδοχεία. Μπορούν, ως ένα βαθμό να ενταχθούν στα νέα προγράμματα έξυπνης μετακίνησης. Αλλά το έσοδό και ο τρόπος εργασίας τους όπως και να έχει διαταράσσεται.
Ο κ. Κυριάκος Μητσοτάκης από το δικό του υψηλότατο επίπεδο, με ιδιαίτερη έμφαση και με ύφος που ήταν ένα ξεκάθαρο κλείσιμο του ματιού στους αντιρρησίες, τουλάχιστον έτσι έγινε αντιληπτό στο ακροατήριο εντός του οποίου ζήσαμε την ομιλία του, τόνισε ότι θα είναι μόνο μία η ανεμογεννήτρια του υβριδικού σταθμού παραγωγής και αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας. Η ανάγκη να προστεθεί μια τέτοια διευκρίνιση στον λόγο του Πρωθυπουργού, ερμηνεύεται σαν μια προσπάθεια να επιτευχθεί ένα soft landing για την ανεμογεννήτρια. Στο ίδιο πλαίσιο, τουλάχιστον στα δικά μας μάτια, εντάσσεται και η τελευταία κίνηση του Πρωθυπουργού πριν αποχωρήσει για το αεροδρόμιο. Αφού είχε ουσιαστικά κλείσει η ομιλία και επισήμως είχε ολοκληρωθεί το event, επέστρεψε στο μικρόφωνο για να παραδεχτεί ότι η αύξηση των αντικειμενικών αξιών που μεταφράστηκε και σε αύξηση του ΕΝΦΙΑ για τους κατοίκους της Αστυπάλαιας είναι μια αδικία η οποία θα διορθωθεί. Και ήταν αυτή η στιγμή που εισέπραξε το θερμότερο χειροκρότημα, από οποιαδήποτε άλλη ανακοίνωση μέχρι εκείνη τη στιγμή που αφορούσε την ηλεκτροκίνηση, το project Πράσινο Νησί ή το πρόγραμμα Κινούμαι Ηλεκτρικά.
Ποια είναι η πραγματική αξία αυτού που συμβαίνει στην Αστυπάλαια;
Για την κοινωνία, αυτό που συμβαίνει στην Αστυπάλαια είναι μια γενική πρόβα για τη ζωή στο μέλλον. Σε ένα οικοσύστημα πλήρως βιώσιμο, με μεταφορές μηδενικών εκπομπών ρύπων, με έξυπνες ψηφιακές υπηρεσίες διαμοιρασμού οχημάτων και on demand δημόσιες συγκοινωνίες. Μια μελέτη σε συνθήκες απολύτως πραγματικές, αλλά σε ένα ελεγχόμενο περιβάλλον ως προς τον πληθυσμό και το οδικό δίκτυο, με τη συμμετοχή και του Πανεπιστημίου Αιγαίου.
Το σημαντικό λοιπόν στην Αστυπάλαια δεν είναι οι πωλήσεις αυτοκινήτων ούτε κάποιας μορφής άμεσο οικονομικό όφελος. Είναι η καταγραφή του πώς όλα αυτά τα φουτουριστικά μοντέλα υιοθετούνται από τους απλούς πολίτες, πώς η τεχνολογία αλλάζει τη ζωή τους στην πράξη, με ό,τι θετικό και όποια προβλήματα αυτό συνεπάγεται.
Υπάρχει βέβαια και εδώ ένα ερωτηματικό. Οι πολίτες της Αστυπάλαιας που συμμετέχουν ενεργά σε αυτή τη μελέτη, στην καθημερινότητά τους, δουλεύουν για εμάς. Για τους κατοίκους των μεγαλουπόλεων, για τις οποίες πρωτίστως προορίζονται αυτά τα προηγμένα μοντέλα μετακίνησης. Αλλά τα χαρακτηριστικά αυτού του κοινού πόσο κοντά είναι σε μόρφωση, οικονομική δυνατότητα, μέσο όρο ηλικίας και κυρίως τρόπο ζωής σε σχέση με τους κατοίκους μιας μεγαλούπολης σαν την Αθήνα; Οι κάτοικοι του νησιού δεν βιώνουν όλα αυτά τα προβλήματα που κάνουν επιτακτική την ανάγκη αποσυμφόρησης της κυκλοφορίας και περιορισμού της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης. Ίσως αυτό να δικαιολογεί και τις αυξημένες αντιστάσεις τους στις αλλαγές. Μια σκέψη λέει ότι αν τα οφέλη γίνουν κατανοητά και η πρόοδος επιτευχθεί εκεί, τα αστικά κέντρα θα υιοθετήσουν ακόμη ευκολότερα την αλλαγή. Μια άλλη, ότι απλά το δείγμα δεν είναι χαρακτηριστικό. Το μέλλον θα κρίνει.
Το ελληνικό δημόσιο δεν θα επωφεληθεί από χιλιάδες θέσεις εργασίες όπως θα γινόταν με τη δημιουργία μιας μονάδας παραγωγής, για παράδειγμα. Ούτε η Volkswagen θα κερδίσει πουλώντας χιλιάδες αυτοκίνητα. Είναι λοιπόν μια μικρή ως προς το οικονομικό μέγεθος επένδυση με πολύ μεγάλο επικοινωνιακό και κοινωνικό αντίκτυπο.
Αλλά και ένα στοίχημα που δεν πρέπει να χαθεί. Όχι μόνο για τον τομέα της μετακίνησης και των μεταφορών, αυτό είναι μόλις το πρώτο βήμα. Αλλά για τη μετάβασή μας σε ένα πιο βιώσιμο και φιλικό προς το περιβάλλον τρόπο ζωής. Ιδιαίτερα για τα νησιά μας. Η εξάρτηση της Αστυπάλαιας, της Ικαρίας, της Τήνου, της Σαντορίνης, της Σερίφου και πολλών άλλων νησιών από τα ορυκτά καύσιμα, από τις παραδοσιακές μορφές ενέργειας, δεν είναι βιώσιμη. Το μαρτυρούν τα τακτικά blackout στα νησιά την καλοκαιρινή περίοδο. Οι τιμές του πετρελαίου που για την ώρα δεν μοιάζουν να διορθώνουν προς τα κάτω και ανεβάζουν το κόστος της καθημερινότητας σε δυσθεώρητα επίπεδα. Για τις ευάλωτες κοινότητες αυτών των περιοχών, που παραμένουν και το χειμώνα στα νησιά. Αλλά και για το κράτος που η διατήρηση του ίδιου μοντέλου ενέργειας καθίσταται ασύμφορη.
Είναι προφανής λοιπόν η ανάγκη ότι κάτι πρέπει να αλλάξει και η στροφή προς τις ΑΠΕ μοιάζει (και είναι) μονόδρομος. Άλλη εναλλακτική δεν έχουμε.
Για τη χώρα το project-στοίχημα της Αστυπάλαιας είναι μια εξαιρετική ευκαιρία για εξωστρέφεια. Για να δείξει ότι είναι μέσα στα πράγματα. Το έργο τοποθετεί την Ελλάδα μεταξύ των πρωτοπόρων παγκοσμίως τόσο στην καινοτομία όσο και στην ανάπτυξη περιβαλλοντικής συνείδησης, ενώ παρουσιάστηκε ως πρότυπο στη διάσκεψη Κορυφής του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή στη Γλασκόβη (COP26) τον Νοέμβριο του 2021.
«Αυτά τα οποία γίνονται εδώ δεν γίνονται σε πολλά μέρη του κόσμου. Είμαστε στην πρωτοπορία σήμερα της καινοτομίας και της τεχνολογίας. Για το πώς μπορούμε να υιοθετήσουμε έξυπνα συστήματα μετακινήσεων, για το πώς μπορούμε και πρέπει να προσαρμόσουμε το κανονιστικό μας πλαίσιο και πώς τελικά αυτή η καινοτόμος τεχνολογία η οποία ξεκινάει αλλά δεν τελειώνει με την ηλεκτροκίνηση μπορεί να γίνει ένας μοχλός για μια καλύτερη καθημερινότητα», τονίζει ο Πρωθυπουργός σε συνέντευξη που παραχώρησε στο Reuters στο περιθώριο της επίσκεψής του στην Αστυπάλαια. Και είναι ακριβώς έτσι.
*Το κείμενο δημοσιεύτηκε αρχικά στο gocar.gr
