Μια αποσπασματική εξέγερση στο Internet ή το πρώτο από τα πολλά επεισόδια “οικονομικού ακτιβισμού” -με όπλο το πληκτρολόγιο και τις online κοινότητες- που θα δούμε στο μέλλον; Ποια είναι τα διδάγματα από την υπόθεση γύρω από τη μετοχή της GameStop;
Είχε χαρακτηριστικά εξέγερσης και αιφνιδιαστικής επιδρομής προς έναν υψηλού συμβολισμού στόχο, με τη διαφορά ότι κανείς δεν κατέβηκε στον δρόμο, κανείς δεν συγκρούστηκε με τις αστυνομικές δυνάμεις και κανένα τζάμι ή τοίχος δεν υπέστη ζημιά.
Ένα ετερόκλητο πλήθος που αυτοχαρακτηρίζεται ως έκφυλο και ανακάτευε βλαστήμιες και κατάρες με οικονομικά θεμελιώδη προκάλεσε τόσο σοβαρούς τριγμούς στην Wall Street που έκαναν «βαριά» ονόματα των επενδύσεων να λένε πως τίποτα δεν θα είναι ίδιο.
Αυτό που συνέβη με επίκεντρο τη μετοχή της GameStop ίσως να είναι εξέλιξη του Occupy Wall Street, του κινήματος διαμαρτυρίας για την εισοδηματική ανισότητα που εκδηλώθηκε το 2011 με επίκεντρο την περιοχή του Χρηματιστηρίου της Νέας Υόρκης.
Άλλωστε πολλοί έσπευσαν να περιγράψουν την κίνηση που εκδηλώθηκε μέσω του διαδικτύου για το «ανέβασμα» της μετοχής της GameStop ως “Occupy Wall Street 2.0” επισημαίνοντας πως τα πληκτρολόγια και οι ομάδες συζήτησης στο Reddit αντικατέστησαν -με αξιοσημείωτη επιτυχία- τις οργανωμένες πορείες και διαδηλώσεις που άφησαν το στίγμα τους στο πολιτικό σύστημα των ΗΠΑ για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα.
Με βάση αυτή τη θεωρία, το κίνημα των δρόμων του 2011, δέκα χρόνια μετά εκδήλωσε μια διαφορετική δυναμική μέσω από κανάλια που ουδείς περίμενε.
Τι συνέβη
Η έρευνα του CNBC υποδεικνύει πως η ιστορία ξεκινά κάπου στο καλοκαίρι του 2020, όταν ο Keith Gill, ένας χρήστης του YouTube και του Reddit άρχισε να δημοσιεύει πληροφορίες σχετικά με το πώς είναι δυνατό να πάει κανείς κόντρα στις δημοφιλείς επενδυτικές θέσεις και να βγάλει πολλά λεφτά.
Ο Gill παρουσίαζε καθημερινά τα κέρδη που αποκόμιζε από τις τοποθετήσεις του στην GameStop, μία αλυσίδα ενοικίασης παιχνιδιών στις ΗΠΑ που ήταν δημοφιλέστατη στις προηγούμενες γενιές. Τώρα πια γνωρίζουμε πως οι δημοσιεύσεις του προκάλεσαν το ενδιαφέρον ολοένα και περισσότερων μικροεπενδυτών. Συντόνισαν τις ενέργειές τους και άρχισαν να αγοράζουν μετοχές της GameStop και άλλων εταιρειών για τις οποίες επενδυτικές εταιρείες είχαν ποντάρει στην πτώση τους.
Οι αποτιμήσεις άρχισαν να ανεβαίνουν με θεαματικό τρόπο. Στις 4 Ιανουαρίου η μετοχή της GME ήταν στα 17,25 δολάρια, στις 20 του ίδιου μήνα ήταν ήδη στα 39,12 δολάρια και μία εβδομάδα μετά, στις 27 του μηνός, έφτασε στο ιστορικό υψηλό των 347,51 δολαρίων.
Αυτό το τρελό ράλι προκάλεσε μία άνευ προηγουμένου οικονομική αιμορραγία στα hedge funds και ένα από αυτά χρειάστηκε οικονομική ένεση άνω των 2 δισ. δολαρίων για να κλείσει τις ανοικτές θέσεις και να σταματήσει τη ζημιά.
Η υπόθεση έφτασε στις πρώτες σελίδες των οικονομικών sites, μεταδίδοντας μια αίσθηση αναστάτωσης. Η πλατφόρμα αγοραπωλησιών RobinHood, μέσω της οποίας γίνονταν οι συναλλαγές των «ανταρτών» του Reddit, ανέστειλε την εκτέλεση εντολών επικαλούμενη δικές της ανάγκες ρευστότητας και η ισχυρή Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ έδειξε να παρακολουθεί την υπόθεση. Σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της υπόθεσης έπαιξε η απόφαση των εταιρειών διαμεσολάβησης να μην εκτελούν άλλες εντολές αγορών σε μετοχές της GameStop και των άλλων εταιρειών που είχαν επιλεγεί από το ετερόκλητο πλήθος των επενδυτών. Εδώ πολλοί έσπευσαν να μιλήσουν για εξόφθαλμη αδικία και για παραβίαση των κανόνων.
Η επόμενη κίνηση του αντάρτικου ήταν να στραφεί στο ασήμι και, λιγότερο, στον χρυσό, όμως δεν κατέστη δυνατό να επαναληφθεί η επιτυχία του GameStop.
Τις ημέρες και εβδομάδες που ακολούθησαν το ρεσάλτο των παράξενων επενδυτών που συντόνιζαν τις δραστηριότητές του μέσω του Reddit γράφοντας “YOLO” (You Only Live Once, Ζεις μονάχα μια φορά) και τονίζοντας πως «αγοράζουμε δεν πουλάμε» για να ανεβαίνει διαρκώς η μετοχή της GameStop, έχασε τη δυναμική του.
Στα μέσα Φεβρουαρίου τίποτα δεν θύμιζε την αναταραχή, όπως ακριβώς λίγες ημέρες μετά από μια επεισοδιακή διαδήλωση τα συνεργεία έχουν καθαρίσει τον χώρο από τα συνθήματα και τα απομεινάρια των συγκρούσεων και τον έχουν παραδώσει ξανά στο εμπόριο και την κυκλοφορία.
Η επόμενη ημέρα
Μία εξέγερση που κατεστάλη; Ή απλά ένα επεισόδιο επιθετικής κερδοσκοπίας; Ο Πέτρος Λάζος είναι αρθρογράφος με πολυετή εμπειρία στον χώρο των αγορών και θεωρεί πως η στρατηγική των επενδυτών του Reddit ήταν εξ ορισμού καταδικασμένη να αποτύχει. «Πρώτον, δεν ξέρουμε αν όλο αυτό ήταν αυθόρμητο ή ένα καλοστημένο παιχνίδι. Σίγουρα κάποιοι ιδιώτες επενδυτές έπεσαν στην κλασική παγίδα θεωρώντας πως θα τα βγάλουν πέρα απέναντι στον επαγγελματία χρηματιστή. Στα 300 χρόνια των χρηματαγορών ποτέ οι ερασιτέχνες δεν κέρδισαν τους επαγγελματίες. Είναι θέμα νοοτροπίας, εμπειρίας….».
Σχολιάζοντας το συγκεκριμένο επεισόδιο, παρατηρεί πως «είναι καταστάσεις χωρίς επενδυτική λογική. Συνήθως τέτοιες καταστάσεις τις διορθώνει η αγορά σε σύντομο χρονικό διάστημα».
Παρατηρεί, ωστόσο, πως υπάρχουν χαρακτηριστικά διαμαρτυρίας στο συγκεκριμένο επεισόδιο. Σε κάθε περίπτωση όμως «ο επαγγελματίας είναι σε θέση να ‘διαβάσει’ τον ερασιτέχνη…»
Ο ρόλος της ψυχολογίας του πλήθους
Τις αιτιάσεις περί επαναστατικού κινήματος στις χρηματαγορές απορρίπτει και ο χρηματιστής Νίκος Χρυσοχοϊδης. «Δεν πιστεύω σε Δον Κιχώτες και, χωρίς να διεκδικώ το μονοπώλιο της γνώσης, αμφισβητώ πως υπάρχει κίνημα. Δεν έχει να κάνει με μια επανάσταση των πληβείων είναι καθαρά ψυχολογία του πλήθους και κερδοσκοπία».
«Η αγελαία συμπεριφορά στις αγορές δεν είναι νέο, από την εποχή της τουλίπας στην Ολλανδία μέχρι τις ημέρες μας έχουμε πάρα πολλές φορές παρατηρήσει θέματα που παίζουν στην ελεύθερη αγορά που δημιουργούν την αίσθηση μαζικότητας και ανόδου… Σταδιακά οδηγούμαστε σε μεγάλες αποδόσεις για όσους ήταν στην αρχή εκεί και μεγάλες ζημιές για όσους μπήκαν αργότερα».
Για τη συγκεκριμένη περίπτωση θεωρεί δύσκολο να υπήρχε συντονισμός. «Σίγουρα υπήρχε ένας πυρήνας αλλά βλέπουμε πως ενεργοποιήθηκαν κωδικοί που ήταν αδύνατο να συντονιστούν» λέει ο κ. Χρυσοχοϊδης και τονίζει τον ρόλο που παίζει εδώ η ψυχολογία. «Έχω μια ιδέα, τη λέω σε κάποιους άλλους, αυτή η ιδέα πετυχαίνει, οι άλλοι ακολουθούν και επειδή είχαμε ένα καλό αποτέλεσμα θεωρούμε πως το κάναμε με γνώση…» και στο τέλος αυτό που εκδηλώνεται είναι η γεωμετρική εξάπλωση της αγελαίας συμπεριφοράς. Παρόμοια επεισόδια ζήσαμε άλλωστε και στην ελληνική χρηματαγορά στην περίοδο από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 έως τα πρώτα χρόνια του 21ου αιώνα.
“Όταν αγοράζει κάποιος επειδή αγοράζει ο διπλανός του, είναι σίγουρο πως κάποια στιγμή η αλυσίδα θα σπάσει”
«Στη δική μου οπτική το Occupy Wall Street ήταν η αντίδραση του μέσου Αμερικανού απέναντι στα όργια των επενδυτικών τραπεζών που γέμισαν τον κόσμο με κόκκινα δάνεια», λέει ο συνομιλητής μας, ενώ αναφερόμενος στα βαθύτερα αίτια βλέπει χαρακτηριστικά της ανθρώπινης συμπεριφοράς. «Για μένα κατά βάθος είναι τα πρωτόγονα ένστικτα, κέρδος, απληστία, ζημιά, ο φόβος του να μείνεις πίσω, η ψυχολογία του πλήθους αυτά είναι το 80%. Βεβαίως υπάρχει το κακό hedge fund που θα χτυπήσει μια αδύναμη εταιρεία, ή ο κακός μεγαλοεπενδυτής όπως ο Elon Musk που μιλάει για το Bitcoin και όλοι τρέχουν να αγοράσουν – και αυτό για εμένα είναι ανήθικο. Όταν αγοράζει κάποιος επειδή αγοράζει ο διπλανός του, είναι σίγουρο πως κάποια στιγμή η αλυσίδα θα σπάσει».
Παρατηρούμε πως αυτή τη συμπεριφορά αποτυπώνουν οι Monty Python στο “Life of Brian” όπου στην προσπάθειά του να ξεφύγει από το πλήθος που τον κυνηγά και τον οποίο θεωρεί Μεσσία, ο πρωταγωνιστής αφήνει πίσω του ένα σανδάλι το οποίο αμέσως γίνεται αντικείμενο λατρείας. «Ναι, εκεί είναι η ανάγκη να πιστέψεις σε κάτι, το βλέπουμε και στον Φόρεστ Γκαμπ που αρχίζει να τρέχει και αρχίζουν να τρέχουν και οι άλλοι – είναι η ανάγκη να ανήκεις κάπου» λέει ο κ. Χρυσοχοϊδης. Προφανώς αυτή η αίσθηση εκφράζεται και στο επενδυτικό φόρουμ του Reddit.
Το σίγουρο είναι πως παρόμοιες πράξεις θα δούμε και στο μέλλον. Έχουμε δει τα προηγούμενα χρόνια ουκ ολίγες φορές τον ακτιβισμό να χρησιμοποιεί το διαδίκτυο και θα ξαναδούμε αντίστοιχα επεισόδια.
Ο Kevin Roose γράφει στους New York Times πως κανείς δεν θα πρέπει να εκπλήσσεται από τις «χαρωπές online ορδές που αναστάτωσαν τη χρηματιστηριακή αγορά». Ο αρθρογράφος παρατηρεί πως στα προηγούμενα χρόνια έχουμε δει επιχειρήσεις από διάφορους κλάδους -βιβλιοπωλεία, κινηματογραφικές εταιρείες, εστιατόρια- να υποκύπτουν στους online επικριτές τους, ήταν λοιπόν θέμα χρόνου να συμβεί στην Wall Street. «Αυτές οι εξεγέρσεις που βασίζονται στο διαδίκτυο τείνουν να ακολουθούν ένα παρόμοιο μοτίβο. Μια ημέρα, μια ομάδα αποφασίζει να αναλάβει δράση κατά ενός συστήματος που το θεωρεί ανήθικο ή διεφθαρμένο. Τα μέλη της ομάδας εντοπίζουν δομικά αδύνατα σημεία και εφευρίσκουν δημιουργικούς τρόπους για να τα εκμεταλλευτούν…» γράφει ο Roose.
Ο συνάδελφός του, John Authers στο Bloomberg παρατηρεί πως στον καπιταλισμό το κλισέ εμφανίζει την απληστία να ισοσταθμίζεται από τον φόβο. Αν δεν φοβάσαι πως οι ενέργειές σου θα σε φέρουν στο χείλος του οικονομικού γκρεμού γίνεσαι όλο και περισσότερο άπληστος επενδυτής. Στην περίπτωση όμως της Gamestop, σχολιάζει ο Authers, δεν υπάρχει απληστία αλλά θυμός. Η οικονομική ανισότητα, η κυνική παραδοχή κατά την κρίση του 2008 πως οι τράπεζες που έπρεπε να διασωθούν θα έπρεπε να είναι υπόλογες για ό,τι είχε δημιουργηθεί, η γενικότερη αίσθηση αδικίας πυροδότησε αυτή την οργή. Η οποία, χάρη και στην άφθονη ρευστότητα που υπάρχει διαθέσιμη, οδήγησε στο φαινόμενο της GameStop. Και ο οποίος θυμός ήταν κάτι που ζήσαμε έντονα τα τελευταία χρόνια και στη χώρα μας με αποτελέσματα που αποτυπώθηκαν τόσο στην κοινωνία όσο και στην κάλπη.
Ένας πιο γνωστός μας επενδυτής και σχολιαστής, καθώς έχει αναφερθεί και στην ελληνική κρίση χρέους, ο Mohamed El-Erian γράφει στους Financial Times (άρθρο που αναδημοσιεύεται μεταφρασμένο στο ελληνικό Euro2day.gr) για τον απόηχο της υπόθεσης GameStop πως «θα ήταν πολύ κοντόφθαλμο να πιστέψει κανείς πως οι αγορές έχουν ανακάμψει πλήρως από αυτό το περιστατικό και πως παραμένουν απρόσβλητες σε μελλοντικές διαταράξεις. Αυτό συμβαίνει επειδή έριξε φως σε αρκετές πραγματικότητες που, αν δεν παρθούν μέτρα, θα μπορούσαν κάλλιστα να επιβληθούν με πολύ πιο δραματικό τρόπο. Αποκάλυψε την επίμονη ασυμμετρία μεταξύ του κατεστημένου και του «μικρού» που έχει σημαντικό προσωπικό και εθνικό χρέος και δικαίως ανησυχεί για το οικονομικό του μέλλον. Οι ανησυχίες τους είναι απίθανο να καθησυχαστούν με ουσιαστικό τρόπο σύντομα. Η αίσθηση περιθωριοποίησης και αποξένωσής τους θα αυξηθεί».
Αυτό που περιγράφει ο El-Erian είναι σαν απανωτές γροθιές στο μαχαίρι. Θα παρουσιάζει ενδιαφέρον, με την ωρίμανση της τεχνητής νοημοσύνης, τη διαθεσιμότητα ολοένα και περισσότερων δεδομένων στο ευρύ κοινό και τη δημιουργία συλλογικής γνώσης, αν κάποια στιγμή το μαχαίρι θα φτάσει στα όρια της αντοχής του. Βεβαίως, θα έχει επίσης σημασία να δούμε πόσες γροθιές θα έχουν στο μεταξύ αποτύχει να φέρουν το ποθούμενο αποτέλεσμα..
