Υπό το βάρος γεωπολιτικών εξελίξεων και με επιτακτική την ανάγκη περαιτέρω αυτονόμησής της η Ευρώπη κινείται.
Βήματα αυτονόμησης από τις Ηνωμένες Πολιτείες επιθυμεί να κάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση και αν στον τομέα της άμυνας θα απαιτηθούν χρόνος και χρήμα, σε κάποιους άλλους τομείς οι συνθήκες δείχνουν περισσότερο ώριμες.
Οι ηγέτες των χωρών της ευρωζώνης είχαν συζήτηση με την πρόεδρο της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ την περασμένη εβδομάδα με την οποία αντάλλαξαν απόψεις για το ψηφιακό ευρώ. Σύμφωνα με το κείμενο συμπερασμάτων, σε έναν αυξανόμενα διασπασμένο και ψηφιακό κόσμο, η επιταχυνόμενη πρόοδος για το ψηφιακό ευρώ έχει κομβικό ρόλο. Το ψηφιακό ευρώ, αναφέρουν οι ηγέτες, «θα υποστηρίξει ένα ανταγωνιστικό ευρωπαϊκό σύστημα πληρωμών στο λιανεμπόριο, θα συμβάλλει στην οικονομική ασφάλεια της Ευρώπης και θα ενισχύσει τον διεθνή ρόλο του ευρώ».
Η προετοιμασία για το ενδεχόμενο λανσάρισμα του ψηφιακού ευρώ ξεκίνησε πριν από περίπου 1,5 χρόνο, τον Οκτώβριο του 2023. Εκείνη την περίοδο, δεν ήταν ξεκάθαρο αν η ευρωζώνη θα προχωρήσει με μια ψηφιακή εκδοχή του ενιαίου νομίσματος, ωστόσο στο πέρασμα των μηνών η λέξη “ενδεχόμενο” άρχισε να εμφανίζεται όλο και λιγότερο στις δηλώσεις των αξιωματούχων της ευρωζώνης.
Ως ένα από τα κύρια πλεονεκτήματα του ψηφιακού ευρώ εμφανίζεται η αυτονόμησή του από τα διαδεδομένα συστήματα πληρωμών και από τις πλατφόρμες που λειτουργούν σήμερα κολοσσοί όπως η Mastercard και η Visa. Σύμφωνα με τους υποστηρικτές του εγχειρήματος, είναι σημαντικό η Ευρώπη να αποκτήσει ένα σύστημα πληρωμών που θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί στις ψηφιακές συναλλαγές αλλά δεν θα υπόκειται στους περιορισμούς και τις απαιτήσεις μιας εταιρείας.
Η επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο και η όξυνση των ευρω-αμερικανικών σχέσεων δεν λειτουργεί τόσο ως επιταχυντής των εξελίξεων, καθώς το χρονοδιάγραμμα δεν έχει αναθεωρηθεί. Μάλλον, όμως, επιβεβαιώνει την ορθότητα των ευρωπαϊκών επιλογών.
Σύμφωνα με τον σημερινό σχεδιασμό, η περίοδος Απριλίου-Ιουνίου 2025 αποτελεί την πιο κρίσιμη για την υλοποίηση του ψηφιακού ευρώ, καθώς θα οριστικοποιηθούν όλες οι κρίσιμες τεχνικές λεπτομέρειες. Εφόσον δεν υπάρξουν περιπλοκές ή άλλες καθυστερήσεις, τον Οκτώβριο του 2025 το Διοικητικό Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) θα λάβει αποφάσεις για την επόμενη φάση του σχεδίου και για το λανσάρισμα του ψηφιακού ευρώ.
Όρια και δυνατότητες
Ένα από τα σημεία στα οποία υπήρξε εκτενής ανταλλαγή απόψεων μεταξύ της ΕΚΤ και του τραπεζικού τομέα της ευρωζώνης αφορούσε στη χωρητικότητα των «πορτοφολιών», με άλλα λόγια, πόσα ψηφιακά ευρώ θα μπορούμε να έχουμε στην κατοχή μας. Υπήρξε μια ανησυχία εκ μέρους των τραπεζών ότι οι Ευρωπαίοι μπορεί να σπεύσουν να ψηφιοποιήσουν το σύνολο των αποταμιεύσεών τους, κάτι που θα προκαλούσε ουκ ολίγα προβλήματα στην ευστάθεια του τραπεζικού συστήματος. Υπήρξαν αναφορές ότι η ΕΚΤ κατέληγε σε ένα όριο της τάξης των 3.000 ευρώ. Αν, για κάποιο λόγο, κάποιος λάμβανε για μια συναλλαγή περισσότερα ψηφιακά ευρώ, το επιπλέον ποσό θα μεταφέρεται αυτόματα στον κλασικό τραπεζικό του λογαριασμό. Ωστόσο, νεότερη έρευνα που διεξήγαγε η ΕΚΤ έδειξε ότι η συζήτηση δεν έχει τελειώσει και ότι το κοινό δείχνει να εξετάζει διαφορετικά όρια μεταξύ 1.000 και 10.000 ευρώ.
Σχεδόν οι μισοί από όσους μετείχαν στην έρευνα ανέφεραν ότι θα ήθελαν να χρησιμοποιούν το ψηφιακό ευρώ σε κάθε συναλλαγή, στο φυσικό εμπόριο, στο ηλεκτρονικό εμπόριο και στις απευθείας διαπροσωπικές συναλλαγές (αντίστοιχες με αυτές που γίνονται σήμερα μέσω του IRIS, για παράδειγμα), ενώ το 20% δήλωσε ότι θα ήθελε να λαμβάνει τον μισθό του σε ψηφιακά ευρώ.
Η ίδια έρευνα έδειξε επίσης ότι το ψηφιακό ευρώ έχει να αντιμετωπίσει δυσκολίες αντίστοιχες με εκείνες ενός νεοεισερχόμενου που επιχειρεί να ταράξει τα νερά σε ένα ήδη οργανωμένο σύστημα. Σχεδόν το 45% όσων ρωτήθηκαν ανέφερε ότι χρησιμοποιεί ήδη ένα άλλο σύστημα πληρωμών (όπως της Visa ή της Mastercard) και δεν θεωρούν ότι θα χρειαστούν το ψηφιακό ευρώ. Ενδιαφέρον αποτελεί το γεγονός ότι γύρω στο 10% δήλωσε ότι ανησυχεί για την ανωνυμία του σε περίπτωση χρήσης του ψηφιακού ευρώ.
Ένας απροσδόκητος σύμμαχος
Το ψηφιακό ευρώ εμφανίζεται ως σημαντικό εργαλείο για την οικονομική αυτονομία της Ευρώπης και στην κατεύθυνση αυτοί οι αρμόδιοι αξιωματούχοι βρήκαν έναν απρόσμενο σύμμαχο – τον Ντόναλντ Τραμπ.
Σχεδόν αμέσως μετά την επιστροφή του στον Λευκό Οίκο ο Ντ. Τραμπ υπέγραψε ένα διάταγμα με το οποίο απαγορεύεται στην Ομοσπονδιακή Τράπεζα να προχωρήσει κάθε διαδικασία σχετικά με την ανάπτυξη ψηφιακού δολαρίου.
Γενικότερα οι ΗΠΑ δεν ήταν ιδιαίτερα ενθουσιώδεις με την προοπτική της ψηφιοποίησης του νομίσματός τους, όμως άλλο πράγμα η απροθυμία και άλλο η ρητή απαγόρευση. Η σαφής προτίμηση του Ντόναλντ Τραμπ προς τα κρυπτονομίσματα είναι βέβαιο ότι αποτέλεσε σημαντικό παράγοντα που οδήγησε στη συγκεκριμένη απόφαση.
Η Ευρώπη δεν έχει διάθεση να ακολουθήσει τις ΗΠΑ στον δρόμο των κρυπτονομισμάτων. Ερωτηθείσα πρόσφατα για το θέμα, η πρόεδρος της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ τόνισε ότι οι ευρωπαϊκές τράπεζες (και βεβαίως η ίδια η ΕΚΤ) δεν θα τηρούν αποθεματικά σε κρυπτονομίσματα.
Κίνα, Νιγηρία και Μπαχάμες έχουν ήδη θέσει σε κυκλοφορία τις ψηφιακές εκδοχές των νομισμάτων τους. Το γεγονός ότι το Πεκίνο προωθεί τη συγκεκριμένη δυνατότητα ενισχύει τα επιχειρήματα όσων υποστηρίζουν ότι τα ψηφιακά νομίσματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τις κυβερνήσεις για την παρακολούθηση των συναλλακτικών πρακτικών των πολιτών τους. Η ΕΚΤ επιχειρεί να διασκεδάσει αυτές τις ανησυχίες, λέγοντας ότι το ψηφιακό ευρώ σχεδιάζεται με τρόπο που θα προσφέρει ανωνυμία στις συναλλαγές αντίστοιχη με εκείνη των μετρητών. Ταυτόχρονα, αναφέρει ότι θα υπάρχουν μηχανισμοί που θα αποτρέπουν τη χρήση του ψηφιακού ευρώ σε παράνομες ενέργειες όπως η νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Το πώς θα γίνει αυτό μένει να φανεί. Ενδεχομένως ένα μικρό σε χωρητικότητα ψηφιακό πορτοφόλι να αποτελέσει ισχυρό αντίμετρο.
Η απόφαση της αμερικανικής κυβέρνησης να αποσυρθεί από την κούρσα ανάπτυξης ψηφιακών νομισμάτων ανοίγει διάπλατα τον δρόμο στην Ευρώπη για να δημιουργήσει ένα σύστημα πληρωμών που, στην ωρίμανσή του, θα ανταγωνιστεί τα υφιστάμενα συστήματα που διαχειρίζονται αμερικανικές πολυεθνικές, λένε οι υπέρμαχοι του ψηφιακού ευρώ. Με την προϋπόθεση, βέβαια, να υπάρξει έγκαιρη ολοκλήρωση όλων των νομοθετικών διαδικασιών που απαιτούνται για την εισαγωγή και κυκλοφορία του ψηφιακού ευρώ.
Η ΕΚΤ είχε θέσει το 2026 ως το έτος ορόσημο για τη χρήση του ψηφιακού ευρώ στις καθημερινές μας συναλλαγές. Ωστόσο, αυτή η εκτίμηση ίσως να είναι ιδιαίτερα αισιόδοξη. Πριν από έναν χρόνο, ο επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας της Γερμανίας, Joachim Nagel, εξέφρασε την άποψη ότι το ψηφιακό ευρώ δεν θα εμφανιστεί στην καθημερινότητά μας πριν το 2028 ή το 2029, καθώς απαιτούνται εγκρίσεις από το πολιτικό σύστημα, δηλαδή τα εθνικά κοινοβούλια και τα πολιτικά όργανα της Ε.Ε.
