Σε μια χρονική περίοδο που Κίνα και ΗΠΑ κάνουν άλματα στην τεχνητή νοημοσύνη, η Ευρώπη είναι και πάλι απούσα.
Δεν είχαν συμπληρωθεί 36 ώρες από την ορκωμοσία του ως 47ου προέδρου των ΗΠΑ όταν ο Donald Trump «ευλόγησε» το πρόγραμμα Stargate για την τεχνητή νοημοσύνη, με τις Open AI, Oracle και Softbank να δηλώνουν ότι θα δεσμεύσουν 500 δισ. δολάρια σε βάθος χρόνου.
Στην Κίνα περίμεναν…
Η ανακοίνωση προκάλεσε τα δηκτικά σχόλια του Elon Musk που υποστήριξε ότι οι τρεις συνεργάτες δεν έχουν διαθέσιμα τα απαραίτητα κεφάλαια.
O Αμερικανός πρόεδρος δεν έδειξε διατεθειμένος να εκθέσει τον στενό του συνεργάτη. «Δεν ξέρω αν έχουν [τα χρήματα] αλλά, ξέρετε, βάζουν τα χρήματα. Η κυβέρνηση δεν βάζει τίποτα. Αυτοί βάζουν τα χρήματα. Είναι πολύ πλούσιοι άνθρωποι, ελπίζω ότι τα έχουν» είπε σε δημοσιογράφους στο Οβάλ Γραφείο.
Δεν είπε βεβαίως ότι σε βάθος χρόνου ο… υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης της κυβέρνησής του μπορεί να συμμετάσχει στη χρηματοδότηση και να αποκτήσει λόγο στο πρόγραμμα, συναντώντας τους πρώην συνεργάτες του από την Open AI με τους οποίους εσχάτως βρίσκεται στα μαχαίρια.
Στην Κίνα άκουγαν…
Της ανακοίνωσης της συμφωνίας είχε προηγηθεί η κατάργηση διατάγματος της προεδρίας Μπάιντεν, το οποίο εισήγαγε κάποιους περιορισμούς στην ανάπτυξη υπηρεσιών τεχνητής νοημοσύνης. Η κατάργηση του διατάγματος ερμηνεύεται ως (άλλος ένας) προπομπός των γενικότερων διαθέσεων της νέας αμερικανικής κυβέρνησης για άρση σειράς ρυθμιστικών κανόνων σε διάφορους τομείς της οικονομίας.
Στην Κίνα το είχαν καταγράψει και αυτό και, λίγες ώρες μετά τις υπογραφές για το Stargate, έκαναν την κίνησή τους, παρουσιάζοντας το Deepseek.
Φθηνότερο από το ChatGPT της OpenAI στη χρήση, ελαφρύτερο αλλά και φθηνότερο στην ανάπτυξη, το Deepseek προκάλεσε σεισμικά κύματα στην Silicon Valley και τους επενδυτές. Η αντίδραση είναι αναμενόμενη, αν αναλογιστούμε ότι το Deepseek αμφισβητεί (με επιτυχία) την αντίληψη ότι η ανάπτυξη συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης είναι υπόθεση για πάρα πολύ βαθιές τσέπες.
Επίσης αναμενόμενη ήταν η αντίδραση από την OpenAI. Ο επικεφαλής της εταιρείας, Sam Altman, χαρακτήρισε το κινεζικό μοντέλο ως εντυπωσιακό. Έκανε επίσης λόγο για αναζωογονητική προσθήκη στον ανταγωνισμό και υποσχέθηκε την παρουσίαση νέων μοντέλων από την εταιρεία του, προφανώς σε μια προσπάθεια να απαντήσει στο DeepSeek.
H Silicon Valley και οι επενδυτές χρειάστηκαν λίγες ημέρες για να χωνέψουν το νέο. Το Deepseek άρχισε να κάνει το ταξίδι του στον κόσμο σχεδόν ταυτόχρονα με την ορκωμοσία του Trump. Ωστόσο, έπρεπε να φτάσουμε στο αμέσως επόμενο Σαββατοκύριακο για να συνειδητοποιήσουν οι επαϊοντες στις ΗΠΑ τι συνέβη και αντέδρασαν όπως αντιδρούν συνήθως – ρίχνοντας στο κόκκινο τις μετοχές των τεχνολογικών εταιρειών.
Καθόλου παράξενο και καθόλου πρωτότυπο, έχουμε δει το ίδιο έργο πολλές φορές. Οι επενδυτές αγχώνονται, οι επενδυτές πουλάνε, οι μετοχές πέφτουν, οι επενδυτές αναθαρρούν, οι επενδυτές αγοράζουν, οι μετοχές ανεβαίνουν.
Όμως υπάρχει λόγος ανησυχίας.
Με τo Deepseek η Κίνα αμφισβητεί για πρώτη φορά και με τόσο εμφατικό τρόπο την κυρίαρχη θέση των αμερικανικών εταιρειών στις υπηρεσίες τεχνητής νοημοσύνης. Open AI, Anthropic, Meta και Google σχεδόν μονοπωλούσαν το ενδιαφέρον της διεθνούς κοινότητας. Η εμφάνιση του DeepSeek φαίνεται ότι αιφνιδίασε τους πάντες.
Οι δοκιμές έδειξαν ότι το DeepSeek είναι τουλάχιστον εφάμιλλο με τα νεότερα μοντέλα της Open AI και, μάλιστα, σε ορισμένα benchmarks έχει υψηλότερες επιδόσεις και με συγκριτικά χαμηλότερο κόστος. Υπολογίζεται ότι για τις περισσότερες εργασίες, το DeepSeek είναι 30 φορές φθηνότερο από το ChatGPT και η ταχύτητα με την οποία έφτασε από τον σχεδιασμό σε λειτουργία είναι επίσης εντυπωσιακή.
Το DeepSeek ανήκει σε μία επενδυτική εταιρεία ονόματι High-Flyer με έδρα την Χανγκτσόου, που βρίσκεται 175 χλμ. νοτιοδυτικά της Σαγκάης. Η High-Flyer ιδρύθηκε το 2015 από τρεις μηχανικούς που είχαν ως στόχο να χρησιμοποιήσουν τεχνικές machine learning στις αγοραπωλησίες μετοχών. Φαίνεται ότι στην πορεία διαπίστωσαν ότι μπορούσαν να στοχεύσουν σε κάτι μεγαλύτερο. Η συνέχεια δόθηκε επί των εργαστηρίων και οι βάσεις για το DeepSeek τέθηκαν το 2023. Σε λιγότερο από δύο χρόνια ήταν έτοιμο για να βγει στον κόσμο.
Προκαλώντας χαμό, ο οποίος αποτυπώθηκε και στο ενδιαφέρον του κόσμου σύμφωνα με όσα βλέπουμε στο Google Trends.
Οι Αμερικανοί έχουν κατά βάση δύο λόγους για να ανησυχούν. Ο πρώτος είναι ότι έχουν ανταγωνιστή και μάλιστα αξιόμαχο, όπως δείχνουν οι πρώτες αξιολογήσεις. Ο δεύτερος είναι ότι το DeepSeek και η High-Flyer αποδεικνύουν ότι είναι εφικτή η ανάπτυξη συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης χωρίς να απαιτούνται τα κεφάλαια που έχουμε δει να αναφέρονται για την «εκπαίδευση» του OpenAI ChatGPT ή του Google Gemini.
Το δόγμα που τρίζει και οι επιπτώσεις
Η αναστάτωση που προκλήθηκε και αποτυπώθηκε και στα χρηματιστήρια είναι απολύτως βάσιμη, καθώς αμφισβητείται ένα δόγμα που ακολουθούσαν μέχρι σήμερα με πίστη οι εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης και το οποίο αποδέχονταν χωρίς ερωτήσεις οι επενδυτές – το δόγμα της κλιμάκωσης.
Μέχρι σήμερα επικρατούσε η πεποίθηση ότι ο μόνος τρόπος ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης είναι η προσθήκη επιπλέον υποδομής. Περισσότερες μονάδες επεξεργασίας (κυρίως δια χειρός Nvidia) θα έφερναν την τεχνητή νοημοσύνη σε νέα επίπεδα.
Για να γίνει αυτό όμως απαιτούνται πολλές βαριές υποδομές, με δυο λέξεις data centers. Τεράστιες τσιμεντένιες κατασκευές που θα φιλοξενούν μονάδες με ακόρεστη πείνα σε ηλεκτρική ενέργεια και ακόρεστη δίψα σε νερό και άλλα συστήματα ψύξης. Μία βασική παρενέργεια της τεχνητής νοημοσύνης είναι αυτή η τεράστια ανάγκη σε πόρους που δεν είναι σε αφθονία, δεν προσφέρονται δωρεάν και δεν διατίθενται χωρίς επιπτώσεις. Εταιρείες όπως η Google και η Microsoft παραδέχονται ότι δεν θα πετύχουν τους στόχους τους για μείωση των εκπομπών ρύπων εξαιτίας της ανάγκης να επενδύσουν σε data centers για την υποστήριξη της τεχνητής νοημοσύνης.
Αυτή ήταν η πεποίθηση και αυτά ήταν τα αποτελέσματα από την εφαρμογή του δόγματος της κλιμάκωσης. Όμως η DeepSeek αποδεικνύει ότι μπορεί να υπάρξει και άλλη προσέγγιση, όπου δεν είναι απαραίτητο να προστίθενται διαρκώς νέες μονάδες επεξεργασίας και νέα data centers.
Η ανάγκη είναι μητέρα της καινοτομίας
Με βάση τα στοιχεία που έχουν δημοσιοποιηθεί, οι Κινέζοι δημιουργοί του DeepSeek έκαναν ό,τι κάνουν συνήθως εκείνοι που δεν έχουν αφθονία πόρων στη διάθεσή τους – αυτοσχεδίασαν. Εξαιτίας των περιορισμών που έχουν επιβάλει οι Ηνωμένες Πολιτείες στην εξαγωγή τεχνολογίας προς την Κίνα, το DeepSeek αναπτύχθηκε με διαφορετικό τρόπο και οι μηχανικοί που εργάστηκαν για τη δημιουργία του φαίνεται ότι υιοθέτησαν το γνωστό ρητό που λέει ότι η ανάγκη είναι η μητέρα κάθε καινοτομίας.
Αναμφισβήτητα, το λανσάρισμα του DeepSeek είναι μια ηχηρή καμπάνα που υποχρεώνει τους Αμερικανούς σταρ της τεχνητής νοημοσύνης να δουν πώς θα απαντήσουν και, ενδεχομένως, να επανασχεδιάσουν τη στρατηγική τους.
Βεβαίως δεν είναι όλα ρόδινα και υπέροχα με το DeepSeek. Ως εργαλείο κινεζικής παραγωγής ταλαιπωρείται (ή οριοθετείται) από την επίσημη πολιτική της χώρας.
Για παράδειγμα, αν θέλετε να μάθετε από το DeepSeek πληροφορίες σχετικά με το «συμβάν στην πλατεία Τιενανμέν» θα πέσετε σε τοίχο. Σινικό.
Εξ οικείων τα βέλη
Ο Musk δεν ενθουσιάστηκε με το Stargate και έσπευσε να το δείξει. Τα φώτα έπεσαν πάνω του, οπότε σαφώς λιγότεροι ασχολήθηκαν με τον επικεφαλής της Anthropic, τον Dario Amodei, που άσκησε και αυτός κριτική στο πρόγραμμα, το οποίο χαρακτήρισε ως «χαοτικό». Εκτίμησε, όμως, ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα έχει ξεπεράσει τους ανθρώπους σχεδόν σε ο,τιδήποτε σχετικά σύντομα. «Δεν ξέρω πότε ακριβώς θα έρθει, δεν ξέρω αν θα είναι το 2027. Νομίζω ότι είναι πιθανό να πάρει περισσότερο από αυτό, αλλά δεν νομίζω ότι θα χρειαστεί πολύ περισσότερο από αυτό» είπε στην Wall Street Journal. Ακόμα και αν δεχθούμε ότι πρόκειται για αισιόδοξη τοποθέτηση, μπορούμε επίσης να εικάσουμε ότι θα φτάσουμε στο ορόσημο που περιγράφει ο Amodei πριν το τέλος της δεκαετίας που διανύουμε.
Ποιος όμως θα φτάσει πρώτος και με τι κόστος; Οι αμερικανικές εταιρείες με το δόγμα της κλιμάκωσης ή οι εναλλακτικές προσεγγίσεις όπως αυτές που παρουσίασαν οι Κινέζοι στον κόσμο (τον οποίο κόσμο άφησαν άφωνο);
Ένα ακόμα ζητούμενο είναι πού βρίσκεται η Ευρώπη σε αυτό το περιβάλλον.
Σε αναζήτηση της Ευρώπης
Για την ώρα, η Ευρώπη απουσιάζει. H γαλλική Mistral που αναπτύσσει το δικό της chatbot και τα δικά της μοντέλα, ολοκλήρωσε στις αρχές του περασμένου καλοκαιριού έναν ακόμα γύρο χρηματοδότησης, συγκεντρώνοντας κεφάλαια 645 εκατ. δολαρίων. Η αποτίμησή της προσδιορίζεται στα 6 δισ. δολάρια, όταν η OpenAI βρίσκεται στην περιοχή των 155-160 δισ. δολαρίων και η Anthropic στα 60 δισ. δολάρια.
Δεν είναι όλα θέμα αποτιμήσεων και χρημάτων, όπως δείχνει και η περίπτωση της DeepSeek, όμως η απουσία της Ευρώπης είναι κάτι περισσότερο από δεδομένη και, βεβαίως, ανησυχητική. Για την ακρίβεια, η Ευρώπη είναι παρούσα στο ρυθμιστικό πεδίο με την Πράξη για την Τεχνητή Νοημοσύνη, αλλά από εκεί και πέρα επαναλαμβάνονται καταστάσεις που είδαμε σε προηγούμενα κύματα τεχνολογικής εξέλιξης. Την κατάσταση αποτυπώνουν οι αριθμοί, καθώς η Ε.Ε. επενδύει στην τεχνητή νοημοσύνη μόλις το 4% όσων επενδύουν οι Ηνωμένες Πολιτείες.
Για τον Φεβρουάριο προγραμματίζεται η παρουσίαση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μιας σειράς ενεργειών που βασίζονται στην έκθεση Ντράγκι για την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας. Πληροφορίες που έχουν δει το φως της δημοσιότητας κάνουν λόγο για μια γενικότερη αναθεώρηση του ρυθμιστικού πλαισίου και για κατάργηση ορισμένων κανόνων που θεωρούνται πολύ αυστηροί και δεν διευκολύνουν την ευρωπαϊκή επιχειρηματικότητα. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα υπάρξει επίσης αναφορά και στην τεχνητή νοημοσύνη. Αλλά υπάρχει και ο φόβος ότι όσο φιλόδοξες και αν είναι οι προτάσεις της Επιτροπής, θα πρέπει να περάσουν από τις χρονοβόρες διαδικασίες της Ε.Ε. πριν μπορέσουμε να τις δούμε στην πράξη. Όμως ο χρόνος δεν είναι σύμμαχος της Ευρώπης που βλέπει να μεγαλώνει η απόσταση από τις ΗΠΑ και την Κίνα. Για δε τη χώρα μας, ίσως η προσέγγιση της Κίνας και το παράδειγμα του DeepSeek να προκαλέσει την αναθεώρηση των σχεδίων για την κατασκευή data centers κυρίως στην περιοχή της Αττικής. Αλλά ίσως και να προτρέχουμε…
