Η έκρηξη στη χρήση συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης ξαναφέρνει στο τραπέζι των επιλογών την πυρηνική ενέργεια.
Μία άβολη πραγματικότητα παραδέχθηκε τον Σεπτέμβριο ο διευθύνων σύμβουλος της Google, λέγοντας ότι η εταιρεία δεν θα πετύχει τους στόχους της για περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2030 εξαιτίας της τεχνητής νοημοσύνης.
Η Google δεν είναι η μόνη που βλέπει ότι τα «πράσινα» σχέδιά της εκτροχιάζονται. Στον απολογισμό βιωσιμότητας για το 2023 η Microsoft αποκάλυψε ότι οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου αυξήθηκαν κατά 29% σε σχέση με το 2020 που αποτελεί το έτος αναφοράς της εταιρείας.
Εταιρείες όπως η Google, η Microsoft, η Meta και η Amazon αντιλαμβάνονται ότι η τεχνητή νοημοσύνη δεν θέλει μόνο κεφάλαια αλλά και υποδομές. Κυρίως data centers. H Microsoft, για παράδειγμα, έχει ένα πρόγραμμα στο οποίο οι εγκαταστάσεις που πρόκειται να κατασκευαστούν στην Αττική αποτελούν λεπτομέρεια σε ένα μεγάλο παζλ. Εκτός από κεφάλαια (που φαίνεται ότι… λεφτά υπάρχουν), όλες αυτές οι υποδομές χρειάζονται και κάτι άλλο – ενέργεια.
Ακριβό μου AI chatbot
Οι υπηρεσίες τεχνητής νοημοσύνης που χρησιμοποιεί το ευρύ κοινό αποδεικνύονται ιδιαίτερα κοστοβόρες σε σχέση με άλλες online υπηρεσίες. Κάθε φορά που το ChatGPT επεξεργάζεται μία εντολή, χρειάζεται τουλάχιστον 10 φορές περισσότερη ενέργεια από εκείνη που θα ξόδευε μία μηχανή αναζήτησης. Μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Οκτώβριο του 2023 στο περιοδικό Joule εκτίμησε ότι τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης θα χρειαστούν το 2027 την ενέργεια που καταναλώνει σε ένα έτος η Ολλανδία και ίσως η εκτίμηση αυτή να αποδειχθεί συντηρητική. Υπηρεσίες όπως το ChatGPT, το Gemini, το Claude ή το Mistral λειτουργούν με περιορισμούς στις δωρεάν εντολές που μπορούν να δεχθούν από έναν χρήστη και διαθέτουν επίσης συνδρομητική υπηρεσία για πιο απαιτητικούς χρήστες, ωστόσο η ζήτηση διαρκώς μεγαλώνει. Μία πρόταση που έχει διατυπωθεί προβλέπει την πρόσβαση σε όλες τις υπηρεσίες τεχνητής νοημοσύνης αποκλειστικά με συνδρομή. Κάτι τέτοιο αφενός θα έκανε τους ανθρώπους να χρησιμοποιούν με μεγαλύτερη φειδώ τις συγκεκριμένες υπηρεσίες και επίσης θα εξαφάνιζε ή έστω θα μείωνε τα ποσοστά ερωτήσεων της μορφής «πόσα δάχτυλα έχει το χταπόδι» ή «πόσα λάμδα έχει η λέξη ιππόκαμπος». Αλλά το ενεργειακό πρόβλημα δεν δημιουργήθηκε με το ChatGPT ή το Midjourney, το οποίο ειρήσθω εν παρόδω είναι διαθέσιμο σχεδόν από την αρχή μόνο επί πληρωμή για να αποφύγει την κατάχρηση (και τη χαζομάρα).
Πριν από την έκρηξη της τεχνητής νοημοσύνης, όμως, συζητούσαμε για τις ενεργειακές απαιτήσεις των συστημάτων «εξόρυξης» κρυπτονομισμάτων. Η υπηρεσία Energy Star είχε υπολογίσει ότι το κόστος αυτής της «εξόρυξης» ισοδυναμεί με την ενέργεια που παράγουν 19 μονάδες λιγνίτη, ενώ σύμφωνα με μία μελέτη για το 2022, η κατανάλωση ενέργειας μόνο για το Bitcoin ξεπέρασε εκείνη της Φινλανδίας.
Γενικότερα, οι προοπτικές από πλευράς ζήτησης δεν είναι ευοίωνες. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Goldman Sachs, η τεχνητή νοημοσύνη θα αυξήσει κατά 160% τις ενεργειακές απαιτήσεις των data centers. Αυτή η ενέργεια από κάπου πρέπει να έρθει. Ακόμα και αν δεχθούμε ότι χάρη στην τεχνητή νοημοσύνη θα μπορέσουμε να βρούμε απαντήσεις στους περιορισμούς των πιο πράσινων τεχνολογιών παραγωγής ενέργειας, δεν παύει η ίδια τεχνητή νοημοσύνη να χρειάζεται ρεύμα για να λειτουργήσει…
Τον περασμένο Ιούνιο στο Λας Βέγκας, στελέχη της Google και της Microsoft συναντήθηκαν με εκπροσώπους εταιρειών που λειτουργούν πυρηνικά εργοστάσια για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Οι εταιρείες που πρωταγωνιστούν στην ψηφιακή μας ζωή κατέστησαν σαφές ότι δεν θα αγοράσουν ένα πυρηνικό εργοστάσιο ούτε θα κατασκευάσουν κάποιο, αλλά δεν θα είχαν πρόβλημα να αγοράσουν ρεύμα από μια τέτοια μονάδα.
Το Three Mile Island παίρνει μπροστά
Το πυρηνικό εργοστάσιο του Three Mile Island έγινε διάσημο για παρόμοιους λάθος λόγους που έκαναν γνωστά τα εργοστάσια της Φουκουσίμα και του Τσερνομπίλ. Το ατύχημα στη συγκεκριμένη μονάδα το 1979 ήταν το χειρότερο στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών, αν και χωρίς (άμεσα) θύματα. Η λειτουργία του ανεστάλη πλήρως το 2019 όμως σήμερα πέντε χρόνια μετά, ετοιμάζεται να ξαναμπεί στην πρίζα με μόνο έναν πελάτη – την Microsoft.
Η εταιρεία θα απορροφήσει όλη την ενέργεια που θα παράγει το πυρηνικό εργοστάσιο για τα επόμενα 20 χρόνια πληρώνοντας 100 – 110 δολάρια τη μεγαβατώρα (δηλαδή 10 με 11 σεντς την κιλοβατώρα). Η αναγέννηση του διάσημου (για τους λάθους λόγους) εργοστασίου στην Πολιτεία της Πενσιλβάνια οφείλεται αφενός στις αυξημένες ενεργειακές ανάγκες της Microsoft και αφετέρου στις νομοθετικές παρεμβάσεις της κυβέρνησης Μπάιντεν που ανοίγουν την πόρτα της χρηματοδότησης σε τεχνολογίες που δεν θεωρούνται κατ’ ανάγκη πράσινες.
Φαίνεται ότι η συνάντηση στο Λας Βέγκας τον περασμένο Ιούνιο δεν ήταν τυχαία. Μόλις τρεις μήνες νωρίτερα, Google και Microsoft -που μοιράζονται κοινές ανησυχίες πάνω στα ενεργειακά θέματα- ανακοίνωσαν τη συνεργασία τους με την χαλυβουργική εταιρεία Nucor. Οι τρεις εταιρείες «θα συνεργαστούν σε όλο το οικοσύστημα ηλεκτρικής ενέργειας για την ανάπτυξη νέων επιχειρηματικών μοντέλων και τη συγκέντρωση της ζήτησής τους για προηγμένες τεχνολογίες καθαρής ηλεκτρικής ενέργειας, συμπεριλαμβανομένης της προηγμένης πυρηνικής ενέργειας», όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στη σχετική ανακοίνωση.
Αυτά όμως ίσως να είναι μόνο η αρχή μιας σειράς αλλαγών στον τρόπο που οι εταιρείες αντιμετωπίζουν το θέμα της ενέργειας. Χωρίς αντίρρηση, οι ανανεώσιμες πηγές έχουν σοβαρά πλεονεκτήματα, αλλά δεν είναι πάντοτε διαθέσιμες και στην εξίσωση θα πρέπει να λάβει κανείς υπόψιν και το θέμα της αποθήκευσης. Αναντίρρητα χώρες με ισχυρό δυναμικό έχουν πολλά να συνεισφέρουν στο θέμα της παραγωγής πράσινης ενέργειας αλλά με δεδομένη την ακόρεστη πείνα (ή δίψα) των σύγχρονων εταιρειών για ηλεκτρικό ρεύμα, η πυρηνική ενέργεια έχει την ευκαιρία να δηλώσει παρών.
Startups, επενδυτές, συμβόλαια
Το ζήτημα δεν είναι (πια) ταμπού. Ο διευθύνων σύμβουλος της OpenAI Sam Altman είναι επενδυτής στην Oklo και την Helion Energy, εταιρείες που ασχολούνται με την πυρηνική τεχνολογία. Πελάτης της Helion θα είναι από το 2028 -εκτός απροόπτου βέβαια- η Microsoft, που ταυτόχρονα είναι από τους μεγάλους επενδυτές στην OpenAI.
Αν βλέπετε διαρκώς τα ίδια ονόματα δεν είναι η ιδέα σας…
Στο μεταξύ, στην ιδιοκτησία της Amazon Web Services πέρασε την περασμένη Άνοιξη ένα data center 48 MW, το οποίο καλύπτει τις ενεργειακές του ανάγκες από ένα πυρηνικό εργοστάσιο δυναμικότητας 2.5 GW στην Πενσιλβάνια. Από την πλευρά της, η Google επενδύει στην TAE, μία startup που δραστηριοποιείται στην πυρηνική τεχνολογία νέας γενιάς και που έχει συγκεντρώσει 1,2 δισ. δολάρια από διάφορους επενδυτές.
Η επανεμφάνιση της πυρηνικής ενέργειας στο προσκήνιο συμπίπτει χρονικά με τη διαπίστωση ότι ένα σημαντικό μέρος του κοινού δεν δείχνει να συμμερίζεται με ιδιαίτερη θέρμη το σλόγκαν «Πυρηνική ενέργεια; Όχι ευχαριστώ» που έγινε διάσημο στις δεκαετίες του ’70 και του ’80.
Σχετική έρευνα στις Ηνωμένες Πολιτείες έδειξε ότι το 56% είναι υπέρ της πυρηνικής ενέργειας με τους Ρεπουμπλικάνους να είναι περισσότερο θετικοί σε σχέση με τους Δημοκρατικούς.
Στην Ευρώπη πρέπει να ανατρέξουμε σχετικά πίσω στον χρόνο για να δούμε τις απόψεις της κοινής γνώμης. Σύμφωνα με έρευνα του Ευρωβαρόμετρου το 2010, το 59% των Ευρωπαίων πιστεύει ότι τα πυρηνικά εργοστάσια μπορούν να λειτουργούν με ασφάλεια, αν και πολλοί εκφράζουν επιφυλάξεις για θέματα ασφαλείας και προστασίας των εγκαταστάσεων από τρομοκρατικές ενέργειες. Στη συγκεκριμένη έρευνα, οι Έλληνες εμφανίζονται από τους πιο αρνητικούς (ή επιφυλακτικούς) απέναντι στη συγκεκριμένη τεχνολογία, μαζί με τους Πορτογάλους, τους Ιρλανδούς και τους Αυστριακούς. Η έρευνα είχε γίνει έναν μόλις χρόνο πριν την καταστροφή στη Φουκουσίμα που είχε ως αποτέλεσμα πολλές χώρες να αναθεωρήσουν τα σχέδια λειτουργίας των πυρηνικών τους μονάδων. Ωστόσο, έκτοτε φαίνεται να υπάρχει μια σταδιακή αύξηση στην παραγωγή ενέργειας , με ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα και Γαλλία να έχουν την πρωτοκαθεδρία. Στην ευρωπαϊκή ήπειρο σήμερα λειτουργούν 167 μονάδες συνολικής δυναμικότητας 148 GW, από τις οποίες οι 56 βρίσκονται στη Γαλλία. Προσεχώς, άλλες δέκα μονάδες θα προστεθούν στο δίκτυο, ενώ η απόφαση της Γερμανίας να κλείσει τις δικές της μονάδες που χαρακτηρίστηκε ως νίκη του αντι-πυρηνικού κινήματος, περιγράφεται σήμερα ως «ιστορικό λάθος» από τον επικεφαλής της Παγκόσμιας Επιτροπής Ενέργειας. Στερνή μου γνώση να σ’ είχα πρώτα ίσως, αλλά αυτό δεν είναι της παρούσης…
Στη χώρα μας και σε πολιτικό επίπεδο, ο Έλληνας πρωθυπουργός είχε πει από το βήμα συνεδρίου του Economist ότι «δεν υπάρχει τρόπος να φτάσουμε στο ουδέτερο ισοζύγιο εκπομπών χωρίς την πυρηνική ενέργεια», ωστόσο μάλλον δεν θα δούμε πυρηνικό εργοστάσιο στη χώρα στο ορατό μέλλον. Οι λόγοι είναι γνωστοί και δεν χρειάζεται να αναλυθούν.
Ανεξαρτήτως όμως του τι δεν θα κάνει η Ελλάδα, οι ανάγκες της τεχνητής νοημοσύνης, καθώς και η πιεστική ανάγκη για την ταχύτερη απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα έχουν ξαναφέρει στο τραπέζι των επιλογών την πυρηνική ενέργεια όπως έχει εξελιχθεί και αυτή όλες τις προηγούμενες δεκαετίες. Και φαίνεται ότι δεν πρόκειται να σηκωθεί από το τραπέζι πολύ σύντομα…
